Ocenianie to temat rzeka – szczególnie w obecnej sytuacji w edukacji, gdy toczą się coraz bardziej burzliwe spory o ocenianie szkolne –  w zakresie tego czy stawiać stopnie – cyfry, czy oceniać zachowanie uczniów. Czy robić to w sposób punktowy czy opisowy. Jedni są bardzo za – niezależnie od sposobu oceniania, inni przeciw. I oczywiście każda ze stron przytacza argumenty. Niektórzy idą w propozycjach jeszcze dalej – oceniać ale nie ze wszystkich przedmiotów; wliczać ocenę do średniej, nie wliczać; oceniać egzamin zewnętrzny na punkty i procenty a może go w ogóle zlikwidować.

To nas skłoniło do przyjrzenia się ocenianiu ale z punktu widzenia celów szkolnej edukacji, w którym również ocenianie jako cześć procesu edukacyjnego, powinno być nakierowane na rozwój ucznia. Z tym stwierdzeniem zgadzają się w zasadzie wszyscy.

Co to jednak oznacza? W jaką stronę powinniśmy iść, aby ocenianie służyło, nabywaniu tak cenionych obecnie kompetencji:  autoewaluacji (lub jeśli ktoś woli – autorefleksji, samooceny) własnej pracy, własnego rozwoju; określania mocnych i słabych stron, w celu bazowania na pierwszych i niwelowania drugich; współpracy w zespole; kreatywności; odporności na stres i niepowodzenia oraz wielu innych? Niezwykle ważne jawią się też umiejętności poznawcze, pozwalające na przyswajanie niezbędnej wiedzy, jej selekcję, ocenę, rozróżnianie prawdy od fałszu. A oczywiście nie można zapominać, że ocenianie wpływa również na proces wychowawczy, ma wymiar działań psychologicznych, mocno kształtujących postawy uczniów.

Gdzie w tym wszystkim nauczyciel? Jak od nowa zdefiniować jego rolę? Dziś modne słowa facylitator, tutor, mentor, diagnosta – co znaczą w kontekście oceniania uczniów?

 Naszym zdaniem to niezwykle ważne  tematy, które należy podejmować w gronach pedagogicznych. Nie czekać na odgórne nakazy i wytyczne, ale dyskutować o ocenianiu, wykorzystując istniejące możliwości prawne, o których rzadko pamiętamy: obowiązek wystawienia tylko oceny rocznej; możliwość wprowadzania na każdym etapie innego niż cyfrą oceniania; ocenianie jako proces „rozpoznania” poziomu i postępów uczniów; różnorodności sposobów i technik sprawdzania wiedzy, nieograniczających się do testów, klasówek i kartkówek i wiele innych. Tylko zmiany naszego nauczycielskiego myślenia o ocenianiu doprowadzą do tego, że uczeń będzie współodpowiedzialny za ostateczne efekty; będzie rozumiał potrzebę zdobywania kompetencji a nie kolekcjonowania szóstek i „czerwonych pasków”.

Na podsumowanie przytoczmy uproszczony zbiór zasad oceniania nakierowanego na rozwój ucznia:

• zasadniczym celem każdego systemu oceniania uczniów powinno być promowanie rozumnej nauki,
• ocena powinna skłaniać uczniów do autentycznego wysiłku, umacniać motywację i zaangażowanie w zajęcia,
• ocena powinna uwierzytelnić i odzwierciedlać uzdolnienia oraz osiągnięcia uczniów w miarę realizacji programu nauczania,
• oceny powinny być formułowane w klasie w sposób ciągły, tak aby uwidaczniały indywidualny rozwój uczniów na przestrzeni czasu,
• ocenianie powinno opierać się na logicznych, czytelnych zadaniach, zgodnych z przyjętym programem i zasobem wiedzy dostarczanym przez nauczyciela w klasie,
• ocenianie powinno analizować motywacje, postawy i afektywne reakcje uczniów w stosunku do programu nauczania, jak również ich zdolności poznawcze, strategie uczenia się i wiedzę,
• ocena powinna uwzględniać m.in. prezentacje, teczki prac i rozmaite dokonania uczniów w celu wszechstronnego zaprezentowania ich zachowań i osiągnięć,
• wszystkie oceny powinny służyć za podstawę rytmicznych, regularnych powtórek
  i korekt dla wszystkich stron procesu i wszystkich odbiorców zawartej w ocenie informacji.

Cytując autorów słynnego opracowania na temat nowoczesnego uczenia się („Rewolucja w uczeniu” J. Vos, G. Dryden) napiszmy, że na ocenę powinno składać się:

• 50 % samooceny
• 30 % oceny kolegów
• 20 % oceny nauczyciela lub przełożonego.

Zostawiamy naszych Czytelników z tą garścią informacji i refleksji, zachęcając do pogłębienia wiedzy z zakresu oceniania i wcielania jej w czyn na naszych małych szkolnych podwórkach.

Zapraszamy na nasze szkolenia, otwierające możliwości szerszego patrzenia na proces oceniania – z punktu widzenia prawa oświatowego, nauczyciela, ucznia, rodzica oraz władz oświatowych.