Jako, ze zbliżają się Święta Wielkanocne, to w wielu szkołach odbywają się tzw. rekolekcje. Ich organizacja jest opisana w odpowiednim rozporządzeniu MEN, a mimo to budzi wiele kontrowersji oraz nieporozumień.
Świadczą o tym liczne wpisy na grupach facebookowych z pytaniami nauczycieli o to czy lekcje powinny się odbywać w tych dniach, kto może a kto musi sprawować opiekę nad uczniami w tym czasie i wiele innych.
Zatem ku przypomnieniu przywołajmy odpowiednie zapisy prawa. W tym celu zaglądamy do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 155). Wiele zmian w tym akcie prawnym spowodowała wydanie tekstu jednolitego, który odnajdziemy w Dzienniku Ustaw z 2020 roku, w pozycji 983.
Po pierwsze w publicznych przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, organizuje się naukę religii na życzenie rodziców. Życzenie to jest wyrażane w formie pisemnego oświadczenia. Oświadczenie nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione. Szkole i szkoła mają obowiązek zorganizowania lekcji religii dla grupy nie mniejszej niż siedmiu uczniów danej klasy lub oddziału (wychowanków grupy przedszkolnej). Dla mniejszej liczby uczniów w klasie lub oddziale (wychowanków w grupie) lekcje religii w przedszkolu lub szkole powinny być organizowane w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej. Jeżeli w przedszkolu lub szkole na naukę religii danego wyznania lub wyznań wspólnie nauczających zgłosi się mniej niż siedmiu uczniów (wychowanków), organ prowadzący przedszkole lub szkołę, w porozumieniu z właściwym kościołem lub związkiem wyznaniowym, organizuje naukę religii w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym punkcie katechetycznym.
W przypadku uczniów, którzy nie korzystają z nauki religii lub etyki, szkoła jest obowiązana zapewnić w czasie trwania lekcji religii lub etyki opiekę lub zajęcia wychowawcze.
§10 zawiera intersującą nas kwestię: uczniowie uczęszczający na naukę religii mają prawo do zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia trzydniowych rekolekcji wielkopostnych, jeżeli rekolekcje te stanowią praktykę danego kościoła lub innego związku wyznaniowego. W czasie trwania rekolekcji szkoła nie jest zwolniona z realizowania funkcji opiekuńczej i wychowawczej.
Krótko i wyraźnie – uczniowie mają możliwość wzięcia udziału w rekolekcjach, zatem szkoła ma obowiązek zwolnić ich z zajęć w tym czasie. Jak zostanie to zorganizowane – czy jest to zwolnienie na określony czas – na kilka godzin czy z całego dnia – należy od wewnętrznych ustaleń dyrektora szkoły z przedstawicielami kościoła organizującego te rekolekcje. Termin rekolekcji oraz pozostałe ustalenia powinien dokonać dyrektor szkoły, który otrzymuje powiadomienie od organizujących rekolekcje na co najmniej miesiąc przed terminem ich rozpoczęcia.
Czy dyrektor może zobowiązać nauczycieli do opieki nad uczniami w trakcie rekolekcji? Zgodnie z § 10 ust. 1 cytowanego rozporządzenia nauki pieczę nad uczniami w czasie rekolekcji sprawują katecheci. Oznacza to, że w pomieszczeniach sakralnych za bezpieczeństwo odpowiadają wyłącznie oni, bowiem pozostali nauczyciele nie mają obowiązku uczestniczenia w obrzędach religijnych i ich ewentualny udział w rekolekcjach jest wyłącznie dobrowolny. Nauczyciele mogą więc przebywać w pomieszczeniach, w których odbywają się rekolekcje, ale nie mają takiego obowiązku.
Czym innym jest jednak uczestniczenie w zajęciach rekolekcyjnych, a czym innym zapewnienie bezpieczeństwa uczniom w trakcie przemieszczania się na miejsce odbywania tychże praktyk religijnych. Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z Ustawą Prawo oświatowe dyrektor placówki jest zobowiązany do realizacji zadań związanych z zapewnieniem uczniom bezpieczeństwa. Ponadto zgodnie z § 2 rozporządzenia dotyczącego bezpieczeństwa i higieny w szkołach dyrektor zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pobytu nie tylko w placówce, ale również na zajęciach organizowanych poza obiektami do niej należącymi. Dyrektor może więc wykorzystać posiadaną kadrę nauczycielską do zapewnienia bezpieczeństwa uczniom w drodze na miejsce rekolekcji oraz w drodze powrotnej. Jakkolwiek zatem nauczyciel nie odpowiada za bezpieczeństwo w czasie samych rekolekcji i nie musi w nich uczestniczyć, to jednak może być zobowiązany do opieki nad uczniami w pozostałym czasie.
Na pewno nie jest to absolutnie żaden wolny od pracy dzień. Przypomnijmy – należy zapewnić opiekę lub zajęcia wychowawcze również uczniom, którzy nie biorą udziału w rekolekcjach. Gdyby zdarzyła się sytuacja, że wszyscy uczniowie uczestniczą w rekolekcjach a ich czas jest dość ograniczony, to wówczas dyrektor placówki może także zorganizować prace dla nauczycieli, zgodnie z potrzebami szkoły – często to czas spotkań zespołów nauczycielskich, rad pedagogicznych, szkoleń…
