Prezydent RP, Andrzej Duda, 19 czerwca podpisał  Ustawę z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów.

W ustawie uregulowano:

1. warunki objęcia ochroną sygnalistów zgłaszających lub ujawniających publicznie informacje o naruszeniach prawa;
2. środki ochrony sygnalistów zgłaszających lub ujawniających publicznie informacje o naruszeniach prawa;
3. zasady ustalania wewnętrznej procedury zgłaszania informacji o naruszeniach prawa i podejmowania działań następczych;
4. zasady zgłaszania informacji o naruszeniach prawa organowi publicznemu;
5. zasady ujawnienia publicznego informacji o naruszeniach prawa;
6. zadania Rzecznika Praw Obywatelskich związane ze zgłaszaniem informacji o naruszeniach prawa;
7. zadania organów publicznych związane ze zgłaszaniem informacji o naruszeniach prawa i z podejmowaniem działań następczych.

Zgodnie z przepisami ustawy sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, w tym pracownik, osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, przedsiębiorca, prokurent, akcjonariusz lub wspólnik, członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, stażysta, wolontariusz, praktykant, funkcjonariusz oraz żołnierz.

Sygnalista, po powzięciu informacji o naruszeniu prawa w zakresie objętym ustawą, będzie mógł dokonać zgłoszenia wewnętrznego, zewnętrznego lub ujawnienia publicznego:

• zgłoszenie wewnętrzne polega na poinformowaniu o naruszeniu podmiotu prawnego, którego sygnalista jest pracownikiem lub pozostaje z nim w innych relacjach o charakterze zarobkowym;
• zgłoszenie zewnętrzne jest skierowaniem informacji do organu publicznego lub Rzecznika Praw Obywatelskich;
• ujawnienie publiczne jest podaniem informacji o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej przez samego sygnalistę z pominięciem pozostałych kanałów zgłoszeń.

Wewnętrzną procedurę dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych, ma ustalić podmiot prawny (szkoły publiczne i niepubliczne), na rzecz którego według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Wyjątkiem będą szkoły i placówki prowadzone przez gminy lub powiaty liczące mniej niż 10 tys. mieszkańców, dla których taka procedura nie będzie wymagana. Stanowi o tym art. 23 ust. 5 ,,Przepisów (…) nie stosuje się do jednostek organizacyjnych gminy lub powiatu liczących mniej niż 10 000 mieszkańców’’.

Procedura zgłoszeń zewnętrznych zostanie ustalona przez Rzecznika Praw Obywatelskich oraz przez organ publiczny i ma ona określić w szczególności tryb postępowania z informacjami o naruszeniach prawa zgłoszonymi anonimowo.

Sygnalista podlegał będzie ochronie od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, pod warunkiem że miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacja będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że stanowi informację o naruszeniu prawa. Wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań.

Ustawa wejdzie w terminie trzech miesięcy od ogłoszenia, za wyjątkiem zgłoszenia zewnętrznego (za sześć miesięcy).

Więcej szczegółów w ustawie.

Źródło:

• prezydent.pl
• sejm.gov.pl