Koniec roku zbliża się wielkimi krokami. Zatem przed wychowawcami wiele zadań, w tym duże i trudne – ustalenie ocen zachowania uczniów. Do obowiązków wychowawcy należy m.in. poinformowanie uczniów oraz ich rodziców na początku roku szkolnego o warunkach i sposobie oraz kryteriach oceniania zachowania;

Zajrzyjmy do zapisów prawnych. Akt prawny, który reguluje m.in. ocenianie uczniów to Ustawa o systemie oświaty. W rozdziale 3 a art. 44b, ust 1 znajdziemy zapis, iż ocenianiu podlegają osiągnięcia edukacyjne uczniów oraz zachowanie. Przy czym akt ten  definiuje ocenianie jako „rozpoznawanie przez wychowawcę oddziału, nauczycieli oraz uczniów danego oddziału stopnia respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego i norm etycznych oraz obowiązków określonych w statucie szkoły”. Kolejny zapis dotyczący oceniania zachowania mówi, iż kryteria oceniania znajdują się w wewnątrzszkolnych zapisach, stanowiących część statutu placówki.

Szczegółowe  obszary oceniania znajdujemy w rozporządzeniu MEN z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych. Ustawodawca określił jakie dziedziny będą brane pod uwagę przy ustalaniu oceny. Są to:

• wywiązywanie się z obowiązków ucznia;
• postępowanie zgodne z dobrem społeczności szkolnej;
• dbałość o honor i tradycje szkoły;
• dbałość o piękno mowy ojczystej;
• dbałość o bezpieczeństwo i zdrowie własne oraz innych osób;
• godne, kulturalne zachowanie się w szkole i poza nią;
• okazywanie szacunku innym osobom.

Wychowawca ustala ocenę śródroczną i roczna zachowania ucznia biorąc pod uwagę wszelkie informacje i opinie, które zgłaszają nauczyciele w danej szkole, koledzy i koleżanki z oddziału oraz sam uczeń. Jeśli w oddziale pracuje  nauczyciel współorganizujący kształcenie specjalne, to również wychowawca zasięga jego opinii o ocenianym uczniu.

Warto tu przypomnieć, iż ustawodawca określił na czym polega oceniania oraz ogólne obszary, zostawiając szkole decyzję co do szczegółowych kryteriów. Te zaś znajdziemy w statucie.

Jednak dokonując oceniania zachowania uczniów nie można pominąć celów oceniania, które ustawodawca umieścił w Ustawie. Celem oceniania jest informowanie ucznia o zachowaniu oraz czynionych postępach w tym zakresie, motywowanie do dalszego rozwoju oraz dostarczanie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach i trudnościach w nauce                    i zachowaniu ucznia. Z tych zapisów wyraźnie wynika, iż ocena to nie jedno słowo. To szereg informacji o uczniu,  jego relacjach z dorosłymi i rówieśnikami, o przestrzeganiu norm społecznych i zasad obowiązujących w szkole  i nie tylko, oraz o tym, co jeszcze uczeń może zmienić, poprawić w swoim zachowaniu. Jeśli wraz z wyrażoną jednym słowem oceną zachowania nie idzie informacja zwrotna – do ucznia i jego rodziców –  to jest obraz niepełny, by nie powiedzieć wypaczony. Cóż bowiem kryje się za określeniem: ocena poprawna czy odpowiednia? A może nawet wzorowa? Czy rzeczywiście uczeń z taką oceną może służyć za wzór innym we wszelkich obszarach? Zostawmy to pod rozwagę mądrego wychowawcy…

Szczególnego namysłu wymaga ustalenie oceny zachowania w sytuacji, gdy w placówce wprowadzono system punktów: dodatnich  za zaangażowanie, działania na rzecz szkoły czy środowiska lokalnego oraz ujemnych za niewłaściwe zachowania, przemoc w kontaktach z rówieśnikami czy działania łamiące prawo. Takie punktowe systemy łatwo „oszukać”. Niestety uczniowie nastawiają się na proste sposoby zebrania dodatnich punktów (typu zbiórka makulatury czy baterii), co równoważy nawet poważne wykroczenia. W takich punktowych systemach ocenianie zachowania nie spełnia celów, jakie stawia prawo oświatowe – nie daje informacji o postępach ucznia, nie motywuje  do autentycznego dążenia do wartości uznawanych społecznie za ważne i potrzebne a jedynie skupia uwagę na działaniach punktowanych.

Na podsumowanie tego tekstu o ocenianiu zachowania w szkole przypomnijmy najważniejsze cele edukacji: wychować mądrego i odpowiedzialnego młodego człowieka, który poradzi sobie w zmiennej rzeczywistości. I niech ocenianie zachowania ucznia w szkole, temu celowi również służy.