W kontekście ostatnich wydarzeń za naszą wschodnią granicą, warto przybliżyć naszym Czytelnikom zjawiska, jakie mogą mieć miejsce na styku różnych odmiennych kulturowo grup narodowościowych. Do polskich szkół masowo zawitali uczniowie z Ukrainy, chociaż wcześniej, wskutek różnorodnych czynników wiele polskich placówek edukacyjnych spotykało się z uczniami innych narodowości. Najczęściej mieliśmy do czynienia z jednostkami, które w naszym kraju znalazły się z własnej woli (lub też dokładniej – z woli rodziców), migrując  w poszukiwaniu lepszego życia, pracy czyli z przyczyn ekonomicznych lub też z powodów politycznych. Coraz częściej mówimy w kontekście polskiej szkoły o edukacji wielokulturowej czy międzykulturowej (chociaż są to pojęcia różnorodne).

 Co dzieje się z osobami, które znalazły się w innym kraju – często w kraju o zupełnie różnych tradycjach, zwyczajach, prawach, nie wspominając o języku. Taki proces wrastania – wchodzenia w inna kulturę kraju, do którego jednostka przybywa, w literaturze przedmiotu nazywamy akulturacją. Jest to dość długi i skomplikowany proces przejmowania – zapożyczania – elementów innej kultury przez jednostkę lub grupę. Proces zachodzący w wyniku wzajemnych kontaktów, migracji i zmienionych warunków życia. W efekcie następuje przenikanie i przeobrażenie się jednej kultury pod wpływem innej. Oczywiście proces ten przechodzi przez wiele etapów i często jest zależny od wielu czynników.
Taka właśnie  asymilacja  może być oceniana negatywnie w aspekcie społeczno-moralnym, gdyż prowadzi do odrzucenia kultury przodków i zaniku własnych odrębności kulturowych.
 Wyróżniamy asymilację społeczną oznaczająca całkowite wchłonięcie jednej grupy przez drugą,  natomiast asymilacja kulturowa oznacza przyswojenie sobie elementów kultury drugiej grupy np. języka, zwyczajów, zachowań czy stylu życia.

Druga droga – obierana mniej czy bardziej świadomie to dyskryminacja czyli działania uniemożliwiające pewnym jednostkom lub grupom z innego narodu, kraju czy kręgu kulturowego korzystania z powszechnie dostępnych środków publicznych np. szkoły,  z sytemu ochrony zdrowia, wsparcia społecznego, kultury itp. Dyskryminacja związana jest także ze zjawiskiem dystansu kulturowego, czyli poczucia obcości doświadczanej przez jednostkę lub grupę z powodu istotnych różnic kulturowych (rasy, języka, religii, narodowości, mentalności, stroju, pojmowania ról, stylu życia itp.) czy też z powodu braku pewnych wspólnych cech i doświadczeń (np. historia kraju) łączących jednostki i grupy odczuwające dystans. Może to prowadzić do wzajemnych antagonizmów, a w skrajnych postaciach do przemocy, demoralizacji i nienawiści.

Chyba najbardziej pożądaną formą akulturacji jest integracja czyli tworzenie się całości z części, zespalanie się elementów w całość, scalanie się czegoś. Terminem tym określamy proces świadomego włączenia nowych elementów w dotychczasową kulturę, rzeczywistość i kreowanie jej w celu skuteczniejszego i sprawniejszego funkcjonowania. Integracja jest procesem długotrwałym, wieloaspektowym, której warunkiem powodzenia będzie całościowe objęcie intelektualnej i duchowej sfery życia człowieka. Integracja wymaga: otwarcia na inność, współistnienia różnych wartości, wnoszenia najbardziej wartościowych, autentycznych pierwiastków, transmisji idei stale wzbogacanych, przenikających się i uzupełniających. Integracja powala czerpać z najlepszych wzorców obu kultur, z których pochodzi jednostka, widząc jednocześnie słabe strony każdej z nich. Doprowadza do rozkwitu jednostki czy grupy.

To jest zjawisko, do którego powinniśmy dążyć w placówkach edukacyjnych – chcemy aby  strony reprezentujące różne narody, kultury, poglądy i racje umiały ze sobą współistnieć w pełnej zgodzie i akceptacji, tworząc nowe wartości. Stąd tak wiele uwagi powinniśmy poświęć tworzeniu zintegrowanego zespołu klasowego czy szkolnej społeczności. Działania winny sięgać po to co najlepsze, łączące i wspólne niż  podkreślać różnice.

Wielokulturowa szkoła powinna wyposażać swoich uczniów w kompetencje międzykulturowe rozumiane jako zdolności do właściwego rozumienia i interpretowania znaków i symboli przyjętych i uznawanych w różnych kulturach. Jest to także zdolność do przyjęcia postawy relatywizmu kulturowego w kontaktach z przedstawicielami innych kultur, której towarzyszy umiejętność praktycznego zastosowania zdobytej wiedzy na temat odmienności kulturowej. Kompetencjom międzykulturowym towarzyszyć powinna umiejętność komunikacji międzykulturowej. Dotyczy ona komunikowania się jednostek lub grup reprezentujących odrębne kultury, relacji pomiędzy nimi, bo to konkretne osoby – nasi uczniowie, ich rodzice, są  nosicielami kultur. Kluczową sprawą dla efektywności procesu komunikacji jest znajomość kultury własnej i kultury drugiej strony. To dzięki temu uczymy się dostrajać do uczuć innych ludzi, wyzwalać pozytywne emocje, łagodzić nieporozumienia. Poznanie kultury obcej jest bowiem działaniem dwukierunkowym, jest okazją do poznania własnej kultury i gotowością do wzajemnej wymiany. Stąd komunikacja międzykulturowa traktowana jest jako akt rozumienia i bycia rozumianym przez osoby z innych kultur.

 To aktualne zadania wielokulturowej szkoły, która na naszych oczach  taką  się staje – szkoły, która może ubogacać wszystkich uczestników procesu akulturacji.