Instytut Badań Edukacyjnych przedstawił ,,Profil absolwenta i absolwentki. Droga do zmian w edukacji. Etap II: Szkoły ponadpodstawowe’’.  Dokument powstał na podstawie ,,Profilu absolwenta i absolwentki dla przedszkoli i szkół podstawowych’’ oraz opinii zebranych podczas konsultacji prowadzonych od marca do czerwca 2025 roku.

Autorzy podejmują próbę odpowiedzi na pytanie: Jakiego absolwenta i absolwentki szkoły ponadpodstawowej potrzebujemy w XXI wieku? We wstępie podkreślili: ,,Biorąc pod uwagę tempo i charakter zmian zachodzących w świecie, trudno przewidzieć, jak będzie wyglądała przyszłość. Dlatego tak ważne jest, by szkoła stwarzała uczniom takie warunki rozwoju, by podejmowali świadome i racjonalne decyzje dotyczące własnego życia osobistego, zawodowego, obywatelskiego. Ważne, aby przyszli absolwenci szkół mogli nie tylko odnajdywać się w zróżnicowanym, dynamicznym i złożonym świecie, ale również kreować go w zgodzie z ogólnoludzkimi wartościami i na miarę swoich potrzeb.’’

Opracowanie składa się z dwóch części. W pierwszej ,,Założenia teoretyczne Profilu absolwenta i absolwentki’’  autorzy dokonali przeglądu paradygmatów pedagogicznych i  przyjrzeli się sytuacji uczniów i absolwentów szkół ponadpodstawowych.

W części drugiej ,,Profil absolwenta i absolwentki szkoły ponadpodstawowej’’ został nazwany  kompasem dla polskiej szkoły.  Określa on, na jakich wartościach, kompetencjach i wiedzy powinno się koncentrować kształcenie, aby jak najlepiej przygotować uczniów i uczennice do życia i wspierać ich rozwój. ,,Profil absolwenta i absolwentki szkoły ponadpodstawowej’’ odpowiada na pytania:

• Jakie kompetencje powinna posiadać osoba kończąca dany typ szkoły, by sprawnie działać nie tylko w aktualnej rzeczywistości, ale przede wszystkim w przyszłości?
• Jaka wiedza, umiejętności oraz postawy wspierają osiąganie satysfakcjonującego życia, dającego poczucie wpływu na rzeczywistość?
• Jakie wartości powinni rozwijać polscy uczniowie i uczennice, aby byli przygotowani do funkcjonowania we współczesnym świecie oraz do wyzwań przyszłości?,,

Za szczególnie istotne dla rozwoju młodego człowieka uznano takie wartości jak: wolność i odpowiedzialność, wspólnota i szacunek, prawda, dobro, piękno, sprawiedliwość oraz solidarność.  W opracowaniu wskazano kompetencje  fundamentalne: kompetencje językowe, kompetencje matematyczne, kompetencje cyfrowe oraz kompetencje ruchowe. Autorzy dokumentu podkreślili, że rozwój kompetencji fundamentalnych powinien być procesem ciągłym, niezależnie od początkowego poziomu. Osiągnięcie minimalnego poziomu kompetencji nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem do sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie i pełnego realizowania swojego potencjału. Podkreślili rangę kompetencji przekrojowych: poznawczych, społecznych oraz osobistych. Kompetencje poznawcze pozwalają  poznawać i przekształcać świat (otoczenie) oraz tworzyć jego obraz w umyśle. Składowymi kompetencji poznawczych są:  rozwiązywanie problemów, krytyczne myślenie, kreatywne myślenie.  Z kolej kompetencje społeczne (współpraca i dbanie o innych) pozwalają skutecznie radzić sobie w relacjach międzyludzkich.  Absolwenci szkoły ponadpodstawowej powinni też posiadać kompetencje osobiste, takie jak umiejętność kierowania sobą, i dbanie o siebie. Tym, co pomaga młodym ludziom w pełni realizować swój potencjał, wykorzystywać kompetencje i wiedzę dziedzinową do aktywnego działania w życiu społecznym, kulturalnym, zawodowym, obywatelskim i rodzinnym, jest sprawczość. Składowymi sprawczości są: poczucie przynależności do wspólnoty, nastawienie na rozwój, przekonanie o własnej skuteczności, samoregulacja.

Autorzy odwołują się do dydaktyki zorientowanej na potrzeby człowieka. W ,,Profilu absolwenta i absolwentki szkoły ponadpodstawowej’’ wyodrębnili:  obszar wiedzy funkcjonalnej, obszar wiedzy zawodowej, obszar wiedzy akademickiej i wiedzę zintegrowaną, które powinny kształtować pracę szkół ponadpodstawowych.

Z pełną treścią raportu można zapoznać się na stronie Instytutu Badań Edukacyjnych – PIB. 

Źródło:

• Pająk-Załęska, K., Pierwieniecka, R., Pabisek, M., Bordzoł, P. (2025). Profil absolwenta i absolwentki. Droga do zmian w edukacji. Etap II: Szkoły ponadpodstawowe. Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy.
• ibe.edu.pl