,,Dojrzeć do praw’’ to raport (druga edycja) z monitoringu praw i podmiotowości dziecka w Polsce w dobie społeczeństwa informacyjnego. Dokument został przedstawiony podczas odbywającego się w Warszawie 3. Forum Fundacji Orange. Fundacja świętuje w tym roku 20-lecie rozpoczęcia działalności.
Według oceny ekspertek i ekspertów zajmujących się działaniami na rzecz młodego pokolenia ochrona praw dzieci w środowisku cyfrowym jest w Polsce dalece niewystarczająca, a problemy widoczne są w wielu wymiarach. Z internetu korzysta 90% dzieci w wieku 5-17 lat, a cyfrowy debiut ma za sobą blisko 75% 5-8 latków.
Oto niektóre wnioski z raportu dotyczące dzieci i młodzież w internecie:
- prywatność w sieci jest rozumiana głównie jako anonimowość i nieujawnianie danych osobowych; młodzież ma niską świadomość dotyczącą cyfrowych śladów i metadanych;
- screeny stały się powszechną praktyką komunikacyjną, ale często prowadzą do manipulacji i konfliktów;
- młodzi czują silną presję związaną z publikowaniem zdjęć, ale równocześnie lęk przed hejtem i utratą kontroli nad wizerunkiem, digital kidnapping (cyfrowa kradzież tożsamości dziecka);
- doświadczenia z niechcianymi zdjęciami i deepfake pokazują brak poczucia bezpieczeństwa i bezradność wobec naruszeń;
- krytykowany jest zarówno sharenting rodziców, parental trolling (udostępnienie
zdjęć, filmów lub informacji, które są kompromitujące i zawstydzające), profit sharenting (czerpanie przez rodziców korzyści finansowych z udostępnionych w internecie zdjęć, filmów czy informacji o dziecku, np. poprzez reklamowanie przy użyciu wizerunku dziecka konkretnych produktów dedykowanych dzieciom, jak zabawki, ubranka, kosmetyki czy żywność) jak i praktyka szkół polegająca na publikowaniu zdjęć uczniów i uczennic bez pytania ich o zgodę.
W raporcie wyraźnie wybrzmiewa przypomnienie, że prywatność dziecka obejmuje ochronę danych osobowych, wizerunku, reputacji, korespondencji oraz wolność od nadzoru i ingerencji. Zbiorowa ocena stanu poszanowania praw dziecka w środowisku cyfrowym ze strony 80 ekspertek i ekspertów wynosi 2,3 pkt w 10-stopniowej skali (łączny odczyt Indeksu Praw i Podmiotowości Dziecka). Najpoważniejsze problemy to:
- dyskryminacja dzieci z grup mniejszościowych (z rodzin imigranckich/uchodźczych oraz dzieci z niepełnosprawnościami);
- brak równego dostępu do wartościowych treści cyfrowych;
- powszechność mowy nienawiści; brak ochrony dzieci przed cyberagresją i nękaniem;
- ekspozycja dzieci na treści brutalne lub seksualne w internecie;
- brak uczenia krytycznej oceny informacji i myślenia;
- niewystarczająca ochrona prywatności i wizerunku dzieci online.
Zdaniem autorów raportu punktem wyjścia powinna być budowa spójnego systemu ochrony praw dziecka w internecie – z jasnym podziałem kompetencji, monitoringiem i mechanizmami reagowania na nowe zjawiska. Postulują:
- budowę spójnego systemu ochrony praw dziecka w środowisku cyfrowym;
- skuteczną weryfikację wieku użytkowników platform internetowych i podniesienie progu dopuszczającego do korzystania z nich;
- wprowadzenie regulacji dotyczących pracy dzieci w sieci (nieletnich influencerów) i komercyjnego wykorzystywania ich wizerunku;
- egzekwowanie odpowiedzialności big techów, w tym w ramach DSA, poprzez sankcje i mechanizmy nadzoru;
- ochronę wizerunku dzieci poprzez wprowadzenie zakazu publikacji zdjęć uczniów przez szkoły i instytucje bez ich świadomej zgody;
- wzmocnienie edukacji cyfrowej i równościowej (skierowanej do dzieci, rodziców, nauczycieli i decydentów).
Źródło:
- K. Ciesiołkiewicz (red.), J. Herbst (red.), M. Gruszczyńska (red.), M. Kowalewska (red.), A. Buchner, K. Fereniec-Błońska, M. Wierzbicka-Tarkowska, J. Pyżalski, M. Trzcińska (2025). Dojrzeć do praw. Raport z monitoringu praw i podmiotowości dziecka w Polsce w dobie społeczeństwa informacyjnego. Edycja II. Warszawa: Fundacja Orange – Newsline.
- glos.pl
- biznes.newseria.pl
- raportcrs.pl
- fundacj.orange.pl/prawadziecka
