W ostatnim czasie pojawiły się publikacje będące efektem prowadzonych badań nad stanem zdrowia fizycznego i psychicznego uczniów w czasie zagrożenia COVID-19.

W przygotowanym na zlecenie MEiN raporcie ,, Jak wspierać uczniów po roku pandemii? Wyzwania i rekomendacje z zakresu wychowania, profilaktyki i zdrowia psychicznego” autorstwa Szymona Grzelaka i Doroty Żyro wskazano negatywne skutki prowadzenia edukacji online, wśród których szczególnie mocno wyeksponowano pogarszanie się kondycji psychicznej uczniów i przeciążenie nauczycieli prowadzeniem lekcji zdalnych. Badacze wskazali, że z prowadzonej diagnozy wyłania się obraz uczniów zmęczonych, apatycznych, odizolowanych od bezpośrednich kontaktów rówieśniczych. Złe samopoczucie, zagubienie, samotność skutkują trudnościami w nauce, a także wzrostem zachowań ryzykownych czy nadużywaniem korzystania z nowych technologii. Autorzy jako remedium na zdiagnozowane problemy zaproponowali rekomendacje do wdrożenia w różnej perspektywie czasowej.

Psychologicznymi i edukacyjnymi skutkami epidemii zajęli eksperci z PAN. W swoim stanowisku zaznaczają, że negatywne konsekwencje mogą trwać dłużej niż sama epidemia. Podkreślają, że dzieci i młodzież są grupą szczególnie narażoną na negatywne skutki izolacji i destabilizacji życia rodzinnego oraz rutyny szkolnej, a także ekspozycję na negatywny medialny przekaz dotyczący wirusa i rozmiarów epidemii. Dzieci i młodzież silnie i bardzo negatywnie znoszą ograniczenie bezpośredniego kontaktu z rówieśnikami i przeniesienie wielu aktywności do internetu. Kontakty online przynoszą też kolejne niebezpieczeństwo, jakim są wszelkiego rodzaju nadużycia w sferze online, zwiększenie ryzyka kontaktu ze szkodliwymi i/lub uzależniającymi treściami, pornografią, przemocą, „pototreściami”, wulgaryzmami. Zespół ds. COVID-19 przy prezesie PAN ostrzega, że doświadczanie przez osoby młode różnych form stresu, tak jak to się dzieje w pandemii, może prowadzić do pojawienia się lub nasilenia szeregu chorób psychicznych, jak depresja lub zaburzenia psychotyczne. „U niektórych może prowadzić do zaburzeń zachowania, jak samobójstwa i samookaleczenia, zaburzenia jedzenia, snu, lub przemoc wobec innych, uzależnienia. Doznawanie pośrednio bądź bezpośrednio aktów przemocy psychicznej i fizycznej we wczesnym wieku może trwale upośledzić rozwój zdolności poznawczych, emocjonalnych i społecznych.”

W rekomendacjach naukowcy piszą m.in. “Kluczową rolę w łagodzeniu lęków odgrywa rozmowa o pandemii (…) oraz psychoedukacja (dostarczanie informacji na temat tego jak żyć w pandemii, czy jak radzić sobie ze stresem). Istotne jest też promowanie wiedzy na temat tego, jak ważne są: wprowadzenie i pilnowanie rutyn, aktywność fizyczna, dbanie o dostarczanie pozytywnych doświadczeń i dowartościowanie samego siebie. (…)”. W dłuższej perspektywie eksperci zalecają zmniejszenie nacisku na zdobywanie tylko wiedzy i ograniczenie jej do niezbędnego minimum, położenie nacisku na wykształcenie umiejętności jej zdobywania, nauczanie krytycznej analizy informacji pozwalającej odróżniać prawdę od fałszu, rozwijanie umiejętności społecznych.

Przywołane publikacje są bogatym źródłem wiedzy o kondycji uczniów i wskazówką do podjęcia bieżącego ich wsparcia oraz zaplanowania działań wychowawczo – profilaktycznych w perspektywie kolejnego roku szkolnego. W pracy z uczniami pojawią się przedsięwzięcia nakierowane na odkrywanie i rozwijanie kompetencji i cech niezbędnych do dobrego radzenia sobie w życiu, np.: elastyczność, adaptacyjne reagowanie na zmiany, radzenie sobie ze stresem, lękiem i niepewnością, wytrwałość, odporność, umiejętności cyfrowe, kreatywność, zarządzanie sobą, czasem i swoją nauką, troska o zdrowie, nawiązywanie i podtrzymywanie relacji, motywacja, wyznaczanie i dążenie do realizacji celu.

www.instytucja.pan.pl
www.mein.gov.pl