Przed tegorocznym Dniem Edukacji Narodowej Instytut Badań Edukacyjnych opublikował wyniki najnowszej edycji Międzynarodowego Badania Nauczania i Uczenia się TALIS 2024.  Wyniki zostały ogłoszone 7 października, opracował je zespół w składzie: Katarzyna Kutyłowska, Paweł Penszko, Michał Sitek, Agnieszka Telusiewicz-Pacak, Olga Wasilewska, Urszula Wągrowska pod kierunkiem K. Paczuskiej. TALIS – Teaching and Learning International Survey – to największy międzynarodowy program badawczy pokazujący z perspektywy praktyków edukacyjnych – nauczycieli i dyrektorów, funkcjonowanie zawodowe kadry nauczycielskiej, pracę szkół i środowisko nauczania i uczenia się. Badanie przeprowadzane jest cyklicznie, w 2024 roku uczestniczyło w nim ponad 50 krajów. Przygotowane opracowanie prezentuje tematycznie dobraną część obszernego materiału badawczego, koncentrując się na czterech obszarach: strukturze demograficznej kadry, dobrostanie nauczycielek i nauczycieli, środowisku i warunkach pracy oraz rozwoju zawodowym. Badanie w naszym kraju odbyło się w marcu 2024 roku i wzięli w nim udział nauczyciele i nauczycielki uczący w klasach V – VIII szkół podstawowych. I tej grupy dotyczą prezentowane wyniki zaczerpnięte z  raportu.

Badanie pokazuje, że  78% kadry nauczycielskiej to kobiety, a np. w Danii, gdzie nauczanie cieszy się uznaniem i jest dobrze opłacane kobiety to 58% badanych nauczycieli. Średnia wieku nauczycielek i nauczycieli wynosi w Polsce 48 lat. Statystycznie pracują 22 lata, a 70% tego czasu  w jednej szkole.  Najdłużej w jednej szkole pracują nauczyciele wychowania fizycznego – 79% swojej kariery zawodowej, zaś najkrócej nauczyciele przedmiotów przyrodniczych.  Wiek polskich nauczycieli różni się też w zależności od przedmiotu, którego uczą. Udział najmłodszej grupy jest najwyższy w przypadku wychowania fizycznego i języków obcych. 

Polsce niemal wszyscy nauczyciele klas 5–8 (96%) mają wykształcenie magisterskie – to najwyższy wynik w badaniu TALIS i znacznie powyżej średniej krajów TALIS, który wynosi 44%.

80% spośród badanych  w Polsce deklaruje zadowolenie z warunków zatrudnienia, co stanowi jeden z najwyższych wyników w TALIS 2024. Jednocześnie tylko 20% jest zadowolonych z wynagrodzenia – to jeden z najniższych odsetków. 

W badaniu. 95% osób z grupy badawczej deklaruje poczucie dużej lub pełnej autonomii w planowaniu i prowadzeniu zajęć. Nauczyciele w Polsce i w większości krajów uczestniczących w badaniu lubią uczyć i lubią to, czego uczą. Identyfikują się z misją swojego zawodu. Są przekonani  o społecznym znaczeniu swojej  pracy. Uważają, że  mają wpływ na przyszłe pokolenia i na to, że  ich praca stanowi istotny wkład w rozwój społeczeństwa. Poczucie misji i radość z pracy z dziećmi i młodzieżą wspierają ich dobrostan i podtrzymują sens pracy. Nauczyciele rzadko deklarują, że doświadczają codziennego uznania i poczucia docenienia. Mają odczucie niskiego prestiżu zawodu. Szczególnie niepokojące – wg autorów raportu – są relacje szkoły z rodzicami. Tylko co drugi nauczyciel (53%) deklaruje, że odczuwa uznanie dla swojej pracy płynące od rodziców.

Aż 88% nauczycieli deklarowało, że ogólnie jest zadowolonych z pracy, 68% wskazało, że zalety tej pracy przeważają nad wadami, ale aż 30% stwierdziło, że nie wybrałoby powtórnie tego zawodu. W porównaniu z TALIS 2013 mniej nauczycieli dostrzega przewagę zalet nad wadami zawodu (spadek o 9 punktów procentowych) i mniej zdecydowałoby się ponownie na ten zawód (spadek o 10 punktów procentowych). Poziom satysfakcji z wykonywania zawodu w Polsce jest niższy niż w większości krajów uczestniczących w badaniu. 

W konferencji poświęconej omówieniu raportu pt. „Nauczycielki i nauczyciele o pracy w zawodzie” udział wzięła wiceminister edukacji Katarzyna Lubnauer, która zaznaczyła, że raport TALIS 2024 jest cennym narzędziem diagnostycznym  ,,Dla nas niezwykle istotne jest poznanie, jak nauczyciele postrzegają największe problemy i wyzwania w edukacji oraz jak oceniają swoje środowisko pracy’’.

Źródło:

• Paczuska, K. (red.) (2025). Nauczycielki i nauczyciele o pracy w zawodzie. Wyniki Międzynarodowego Badania Nauczania i Uczenia się TALIS 2024. Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy.
• ibe.edu.pl
• strona internetowa MEN