Cytując za słownikiem języka polskiego, pojęcie „dostępny” ma wiele znaczeń:
- „taki, do którego można dojść bez przeszkód, na który można wejść stosunkowo łatwo”
- „nietrudny do zdobycia”
- „łatwy do przyswojenia”
- „taki, z którym łatwo można nawiązać kontakt, do którego jest łatwy dostęp”
Ale słowo to aktualnie ma też wymiar prawny, który wprowadziła Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Ten akt prawny to próba wyrównywania szans osób z rozmaitymi ograniczeniami i dysfunkcjami do instytucji publicznych poprzez usuwanie barier. Nie tylko w tradycyjnym rozumieniu tego słowa, czyli barier architektonicznych takich jak schody, przez które nie mogą przebrnąć osoby z ograniczeniami fizycznymi, ale również bariery w możliwości komunikacji z urzędnikami czy barier utrudniających korzystanie z narzędzi i urządzeń cyfrowych.
Sektor publiczny jest zobowiązany do zapewnienia co najmniej minimalnej dostępności, która zagwarantuje, że każdy obywatel może korzystać z instytucji publicznych niezależnie od stanu zdrowia, wieku czy kondycji.
Nie wszyscy dyrektorzy szkół czy przedszkoli zdają sobie sprawę, iż ustawa ta obowiązuje również placówki oświatowe. A osobami o szczególnych potrzebach mogą być nie tylko przedszkolaki czy uczniowie, ale również ich rodzice – z różnymi niepełnosprawnościami czy barierą językową – pochodzenie z innego kraju. Ponieważ ograniczenia lub dysfunkcje osób są bardzo indywidualne i ich potrzeby nie są do przewidzenia, w celu zapewnia systemowych rozwiązań, w ustawie o dostępności znalazła się instytucja „wniosku o zapewnienie dostępności”.
Dla przykładu – do szkoły uczęszcza uczeń, którego rodzic nie może się skomunikować z nauczycielami, ponieważ jest niepełnosprawny w zakresie dysfunkcji wzroku czy słuchu. Szkoła nie umożliwiła głosowego czy pozawzrokowego sposobu na przekazania rodzicowi obowiązkowych i niezbędnych informacji. Taki rodzic, po wykazaniu interesu faktycznego, ma prawo wystąpić z wnioskiem o zapewnienie dostępności architektonicznej (np. nie może wjechać wózkiem inwalidzkim do sekretariatu) lub informacyjno-komunikacyjnej do podmiotu publicznego jakim jest szkoła. Po otrzymaniu wniosku nasza przykładowa szkoła powinna zorganizować dostęp poprzez usunięcie wskazanych przez wnioskodawcę barier bez zbędnej zwłoki nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Może to być wykorzystanie tłumacza z języka obcego czy migowego lub nagranie niezbędnych informacji czy tez udostępnienie windy/ innego sposobu na dostanie się rodzica do szkoły.
Ustawodawca przewidział możliwość wydłużenia terminu do spełnienia żądania z uwagi na wyjątkowe okoliczności, ale to jednak w żadnym wypadku nie zwalnia szkoły od zapewnienia wnioskodawcy dostępu lub dostępu alternatywnego.
Celem ustawy jest poprawa warunków życia i funkcjonowania obywateli ze szczególnymi potrzebami, którzy są narażeni na marginalizację lub dyskryminację m.in. ze względu na niepełnosprawność lub obniżony poziom sprawności z powodu wieku czy choroby. Ustawa jest kluczowym elementem rządowego programu „Dostępność Plus”, który rząd przyjął 17 lipca 2018 r. Ustawa przewiduje sankcje za brak realizacji zasady dostępności. Na podmioty publiczne, które nie spełnią minimalnych wymagań w zakresie dostępności, przysługiwać będzie skarga na brak dostępności.
Warto zatem zajrzeć do tekstu ustawy i przeanalizować zasady jej wdrożenia – również we wszelkich placówkach edukacyjnych.
