Bajkoterapia to wspierająca metoda oddziaływania psychoterapeutycznego na dziecko w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Stanowi część biblioterapii i polega na wykorzystywaniu bajek i baśni w celach terapeutycznych, edukacyjnych lub relaksacyjnych. Za pomysłodawczynię bajkoterapii uważa się australijską psycholog kliniczną, Doris Brett. Pod koniec ubiegłego stulecia opublikowała ona zbiór bajek dla dzieci własnego autorstwa wraz z komentarzami i wskazówkami dla dorosłego, który będzie je dziecku czytać lub opowiadać. Inni popularyzatorzy tej metody terapeutycznej uznają za pomysłodawcę Bruno Bettelheima – psychologa, psychiatrę, profesora wychowania. Przeprowadzał on długoletnie badania, dzięki którym stwierdził, że opowieści muszą przede wszystkim zaciekawić odbiorcę i uruchomić wyobraźnię.

 Celem bajkotroapii jest uspokojenie, zredukowanie problemów emocjonalnych i wspieranie we wzroście osobowym, wykorzystując do tego specjalistyczne bajki terapeutyczne, napisane konkretnie pod dany problem. Mamy zatem książeczki osuwające nieśmiałość, lek przed dentystą, niemównienie w obcym otoczeniu, jakaś niepełnosprawność czy „inność” w wyglądzie.

Maria Molicka, polska psycholożka, autorka podręczników na temat bajkoterapii i znawczyni tematu,  wyróżnia trzy rodzaje bajek terapeutycznych:

• relaksacyjną, mającą na celu uspokojenie dziecka poprzez użycie technik relaksacyjnych, wizualizację czy techniki mindfulness,
• psychoedukacyjną, która ma na celu zmienić lub rozszerzyć repertuar zachowań dziecka,
• psychoterapeutyczną, ukierunkowaną na redukcję lęku.

Najogólniej mówiąc bajkoterapia pomaga dzieciom pozyskiwać wiedzę o świecie, uczuciach, emocjach czy postawach, a także o zachowaniach innych, dostarcza wzorów myślenia i zachowania, daje wsparcie w emocjonalnie trudnych sytuacjach. Pozwala dziecku budować odporność psychiczną i lepiej funkcjonować w otaczającym  je świecie.

Bajki terapeutyczne nie są metodą, która kończy się na przeczytaniu dzieciom wybranej bajki. Ten pierwszy etap w postaci zapoznania dzieci z treścią bajki jest pretekstem do dalszej rozmowy z dziećmi na dany temat, rozwinięcia i przepracowania tematu przez ćwiczenia terapeutyczne pozwalające uwolnić emocje, przelać je na papier czy ujawnić je w innej arteterapeutycznej formie pracy. Nie należy narzucać dzieciom interpretacji bajki i właściwego  rozumienia przedstawionych w niej odczuć i zachowań. Samo dziecko powinno się z bajką „oswoić” i zrozumieć ją po swojemu, tak aby nabrała ona dla dziecka osobistego znaczenia, pozwoliła na odkrycia osobiste czy społeczne, które dobrze zapamięta.

W rzeczywistości, w której funkcjonują nasze dzieci –  nie wspominając o pandemii czy toczącej się tuż obok nas wojny – pojawia się mnóstwo sytuacji, które są trudne, niepokojące, nieoswojone. I to właśnie proste opowiastki z wyraźnym bohaterem, który potrafi zmienić swoje zachowanie, zrozumieć jakiś problem czy wygrać ze swoim brzydkim zachowaniem są skutecznym sposobem, aby tę rzeczywistość zrozumieć i wytłumaczyć.

Bajkoterapię można stosować i w placówce edukacyjnej,  i w domu. Rodzice przy pomocy bajek, mogą zrozumieć świat swojego dziecka, dać mu poczucie ważności, bezpieczeństwa i miłości. A w przedszkolu i szkole otwierają się ogromne możliwości pracy z dziećmi.

 Jak korzystać z bajek w celach terapeutycznych?

Aby  robić to efektywnie i skutecznie, warto skorzystać ze szkolenia dotyczącego bajkoterapii

lub poradzić się specjalisty – bibliotekarza, terapeuty, pedagoga. Zasoby Internetu również prezentują przeróżne możliwości zdobycia wiedzy w tym zakresie oraz niezliczone przykłady bajkowych tekstów na różne sprawy i problemy. Należy wiedzieć jak dobrać bajkę, gdzie jej szukać i co z nią można zrobić. Dorosły powinien wiedzieć jak reagować w sytuacji kiedy dziecko wraca do bajki, zaczyna zadawać pytania, szuka kontaktu. Wybierając bajki do terapii należy dziecku przedstawić wiele różnych tematów związanych z jego życiem i potrzebami. Ono samo wyszukuje odpowiednie dla swojej sytuacji wzory czy postacie. Dzięki temu szybciej wyrównają się jego zaburzone funkcje, przezwycięży on swój strach czy też nauczy panować nad złością lub innymi uczuciami.