Wielokrotnie pisaliśmy o pracy zespołowej nauczycieli. Dziś żadna firma – czy to biznesowa czy działająca na innym polu, nie może się obejść bez stałej, zaplanowanej i efektywnej współpracy pracowników. Wszystkie etapy – od planowania do podsumowania, powinny mieć charakter działań zespołowych.
Szkoła na tym tle nie jest niczym wyjątkowym. Tu również bez wspólnego planowania trudno osiągnąć sukces, niezależnie od tego, jak placówka go definiuje – czy jest to ilość olimpijczyków, miejsce w ogólnokrajowym rankingu czy „tylko” edukacyjne zwycięstwo ucznia nad swoimi ograniczeniami i dysfunkcjami.
Przyjrzyjmy się w sposób szczególny pracy zespołów, które funkcjonują w każdej szkole – niezależnie od etapu edukacyjnego i typu placówki. Mowa tu o klasowym zespole nauczycielskim, którzy tworzą wszyscy nauczyciele uczący w jednym oddziale. Taki zespól w zakresie działań edukacyjnych planuje pracę, poprzez analizę i dobór programów nauczania oraz niezbędnych podręczników, materiałów edukacyjnych, opracowuje wymagania edukacyjne, koreluje treści nauczania, ustala potrzeby w zakresie doskonalenia zawodowego oraz planuje diagnozy edukacyjne. To ostatnie działanie ma swoje kolejne konsekwencje – następuje bowiem etap analizy wyników, formułowania zaleceń czy wniosków do dalszej pracy. Często łączy się to z modyfikacją podjętych działań, zmianą metod pracy, wykorzystania nowych środków czy innych form a także wzajemna wymianą doświadczeń. To z kolei może przyjąć formę zajęć otwartych, prowadzących do dzielenia się warsztatem pracy i przygotowanymi pomocami, konspektami, książkami.
W zespole omawiane są sukcesy i porażki uczniów, poszukuje się skutecznych rozwiązań pojawiających się problemów wychowawczych czy dydaktycznych. Zespół wspomaga wychowawcę w realizacji programu wychowawczo-profilaktycznego, wspiera w utrzymywaniu efektywnej współpracy z rodzicami. W ten sposób wchodzimy w spektrum zadań klasowego zespołu nauczycielskiego, opisanego w rozporządzeniach dotyczących organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz kształceniu uczniów z niepełnosprawnościami. Tu jednak widzimy poszerzony skład zespołu – o specjalistów pracujących z uczniami tego oddziału – może być to pedagog czy pedagog specjalny, psycholog, logopeda czy terapeuta pedagogiczny. Warto pamiętać, iż nauczyciel współorganizujący kształcenie specjalne odgrywa w takim zespole wyjątkowo ważną rolę – często to on przebywając wiele godzin z uczniami, ma szeroką wiedzę o ich sprawach, relacjach, trudnościach i wewnętrznych problemach – i wiedza ta nie dotyczy tylko dzieci „przypisanych” – z niepełnosprawnością. Ponadto nie można pomijać roli i znaczenia doradcy zawodowego – ten ma odrębne kompetencje (i narzędzia), pozwalające poznać zespół z zupełne innej perspektywy.
Klasowy zespół nauczycielski odgrywa najważniejszą rolę w efektywnym udzielaniu pomocy – na każdym jej etapie. Zgodnie z zapisami prawa to zespołowo następuje rozpoznanie ucznia oraz środowiska – rówieśniczego czy rodzinnego – jego mocnych stron, potencjału, zasobów, trudności, barier i ograniczeń. Można podsumować, iż poniższa lista nie do końca wyczerpuje działania realizowane zespołowo. Są to działania związane z rozpoznaniem przyczyn niepowodzeń szkolnych, identyfikowaniem specyficznych trudności w uczeniu się, określanie sposobów zapobiegania niepowodzeniom szkolnym. Zespół opracowuje formalne indywidualne programy edukacyjno-terapeutyczne oraz programy pracy z uczniem uzdolnionym często stanowiące część szkolnego programu rozwijania zdolności.
W zależności od potrzeb do działań realizowanych również zespołowo należy opracowanie wspierających programów wychowawczych dla zespołów klasowych zagrożonych niepowodzeniami w nauce bądź uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym. W tym celu zespół, podejmuje współprace współpracę z poradnią psychologiczno-pedagogiczną oraz planuje wsparcie dla rodziców, szczególnie w zakresie rozwijania ich umiejętności wychowawczych.
W pracy zespołowej nie może też zabraknąć działań o charakterze ewaluacyjnym, podsumowującym. To ważne umiejętności, które należy rozwijać – refleksja nad własnym działaniem, ocena efektywności podejmowanych wyzwań stanowi element pracy nad poprawą jakości.
Na koniec warto też wspomnieć o doskonaleniu kompetencji miękkich – komunikacji, motywowaniu, asertywności. To niezwykle ważne obszary, mające wpływ na ostateczny efekt działań zespołowych. Dobry zespół musi mieć przywódcę – tu wchodzimy w zakres umiejętności wychowawcy, który najczęściej pełni rolę koordynatora pracy takiego zespołu. Ale to wyższy poziom umiejętności – odnosi się bowiem do pracy z dorosłymi i to dorosłymi, którzy sami czują się kompetentni w wielu dziedzinach i niechętnie podporządkowują się zaleceniom kolegi czy koleżanki z tej samej rady pedagogicznej. Warto jednak pamiętać, że podobnie jak najlepszy samochód nie pojedzie bez dobrego kierowcy, tak najlepszy zespół nie osiągnie sukcesu bez dobrego przewodniczącego.
