W obliczu rosnącej presji edukacyjnej, nadmiaru obowiązków szkolnych i narastających problemów ze zdrowiem psychicznym dzieci i młodzieży, coraz częściej mówi się o konieczności równowagi między nauką a życiem osobistym uczniów. Jednym z kluczowych, choć często marginalizowanych elementów tej równowagi, jest hobby – osobiste pasje i zainteresowania uczniów, rozwijane poza systemem ocen i testów.
Dla wielu młodych ludzi hobby jest pierwszym doświadczeniem autonomii – przestrzenią, w której mogą decydować sami o sobie, rozwijać swoje zainteresowania w swoim tempie i bez zewnętrznej presji. To właśnie w tych pozaszkolnych aktywnościach uczniowie najczęściej odkrywają swoje talenty, budują tożsamość i uczą się wytrwałości oraz samodyscypliny.
Rysowanie, gra na instrumencie, sport, fotografia, programowanie, taniec, majsterkowanie, czytanie książek – każde hobby rozwija inne kompetencje: od kreatywności i myślenia krytycznego, po zdolności manualne, emocjonalne i społeczne.
Hobby pełni również ważną funkcję regulacyjną. Umożliwia odreagowanie stresu, odcięcie się od szkolnych trudności i wyciszenie. Badania psychologiczne potwierdzają, że młodzież angażująca się w pasje rzadziej doświadcza objawów depresji, lepiej radzi sobie z lękiem i rzadziej sięga po destrukcyjne formy odreagowania, takie jak uzależnienia cyfrowe czy zachowania autodestrukcyjne.
Przeprowadzone przez Iwonę M. Sikorską w trakcie pandemii COVID-19 badanie, wykazało, że młodzież spędzająca więcej czasu na aktywnościach w świecie rzeczywistym – takich jak sport, spotkania z rówieśnikami czy rozwijanie pasji – cechowała się wyższym poziomem dobrostanu psychicznego. Z kolei nadmierne korzystanie z mediów elektronicznych korelowało z wyższym poziomem lęku, stresu i objawów depresyjnych. Raport „Młode Głowy” z badania przeprowadzonego w 2023 roku przez Fundację UNAWEZA, które objęło ponad 180 tysięcy uczniów w wieku 10–19 lat, pokazało, że niemal 82% młodzieży czuje się przytłoczona codziennym stresem, a 39% miało myśli samobójcze. Raport wskazuje na potrzebę promowania aktywności pozaekranowych, takich jak rozwijanie hobby, jako formy wsparcia zdrowia psychicznego młodzieży.
Te i inne badania podkreślają znaczenie wspierania młodzieży w rozwijaniu pasji i angażowaniu się w aktywności poza światem cyfrowym jako elementu profilaktyki zdrowia psychicznego.
Co także jest ogromnie ważne, to fakt, iż pasje mogą być także formą budowania relacji – wspólne zainteresowania często łączą rówieśników i sprzyjają rozwojowi więzi społecznych, które są szczególnie cenne w okresie dojrzewania.
Szkoła powinna nie tylko tolerować, ale aktywnie wspierać rozwój pasji uczniów. Oznacza to:
- otwartość na różnorodność zainteresowań (nie tylko artystycznych czy sportowych, ale też np. technicznych, przyrodniczych, cyfrowych),
- docenianie zaangażowania ucznia niezależnie od wyników oceniania,
- umożliwienie prezentacji pasji w klasie lub na wydarzeniach szkolnych,
- włączenie hobby uczniów do tematów lekcji, projektów i konkursów,
- tworzenie przestrzeni pozalekcyjnych (koła zainteresowań, pracownie, biblioteki, sale do ćwiczeń).
Nauczyciel, który potrafi zauważyć i wesprzeć indywidualne zainteresowania ucznia, staje się sojusznikiem jego rozwoju – nie tylko jako ucznia, ale przede wszystkim jako młodego człowieka.
Podsumowując, należy stwierdzić, że w dobie rosnących wymagań edukacyjnych, hobby staje się nie luksusem, lecz koniecznością – buforem chroniącym psychikę uczniów, przestrzenią budowania tożsamości i uczenia się życia w zgodzie ze sobą. Pedagogika XXI wieku powinna dostrzegać w pasjach ucznia nie „stratę czasu”, lecz szansę na rozwój, zdrowie i przyszły sukces – rozumiany nie tylko jako wynik, ale jako spełnione życie.
