Zgodnie z zadaniami przypisanymi do nadzoru pedagogicznego w Ustawie Prawo oświatowe (Dz. U. 2021, poz. 1082) nadzorowi temu podlega m.in. przestrzeganie statutu szkoły lub placówki oraz przestrzeganie praw dziecka i praw ucznia oraz upowszechnianie wiedzy o tych prawach. Zatem do zadań dyrektora należy działanie mające na celu upowszechnienie wśród pracowników szkoły wiedzy o prawach dziecka, podstawowych regulacjach w tym zakresie – zarówno polskich, jak i międzynarodowych oraz kontrola, aby prawa te w codziennej praktyce były przestrzegane.
Historia praw dziecka wywodzi się w zasadzie z działań przełomu XIX/ XX wieku. We wcześniejszych okresach dzieci nie były otoczone specjalną opieką czy troską. XIX-wiecznym impulsem kierującym tego typu myślenie do zmiany i zapoczątkowanie go w działaniach międzynarodowych, była historia 8-letniej dziewczynki, Mary Ellen Wilson z Baltimore. Bita przez matkę, pomoc uzyskała od osób zajmujących się ochroną praw zwierząt. Wtedy też powstał ruch obrony dzieci przed przemocą. Organizacje lokalne, stowarzyszenia zaczęły tworzyć i egzekwować zasady uprawniające młodych ludzi do szczególnego traktowania, opieki i należytej troski.
Początek XX wieku wniósł do ludzkiej świadomości postrzeganie dzieci podmiotowo, nie jak do tej pory w kategorii przedmiotów. Prekursorami głoszącymi hasła ukazujące dzieci jako jednostki warte uwagi i mające swoje prawa byli między innymi: John Devey, Maria Montessori, Rudolf Steiner, Janusz Korczak, Stefan Szuman.
To Stary Doktor – jako o nim mówiono – Korczak powiedział: „dziecko nie jest przyszłym człowiekiem tylko człowiekiem”, co świadczy o tym, że tak samo jemu, jak i dorosłym przysługuje pełnia praw ludzkich.
W 1920 roku powstał Międzynarodowy Związek Pomocy Dzieciom, których założyciele organizowali pomoc dla dzieci doświadczających skutków wojny. Związek ten, 3 lata później, uchwalił dokument zwany DEKLARACJĄ PRAW DZIECKA, który przyjęty został przez Ligę Narodów. Największe znaczenie przypisuje się słowom: „mężczyźni i kobiety wszystkich narodowości uznają, że ludzkość powinna dać dziecku wszystko, co posiada najlepszego i stwierdzają, że ciążą na nich, bez względu na rasę, narodowość, wyznanie (…) obowiązki.”
Najistotniejszym dokumentem jednak jest uchwalona w 1989 roku KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA ONZ. Ustaliła ona status prawny i społeczny dziecka w oparciu o istniejące międzynarodowe regulacje oraz współczesne koncepcje wychowania.
Podstawowe założenia Konwencji:
- dziecko jest samodzielnym podmiotem, uwzględniając jego potrzeby, niedojrzałość psychiczną i fizyczną, wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej,
- dziecko jest istotą ludzka, wymaga zatem poszanowania godności, tożsamości i prywatności,
- najlepszym środowiskiem wychowania jest rodzina,
- rolą państwa jest wsparcie, a nie wyręczanie w funkcji opiekuńczej i wychowawczej rodziny.
Katalog Praw Dziecka w Konwencji obejmuje:
- prawa cywilne i wolności osobiste,
- prawa socjalne,
- prawa kulturalne,
- prawa polityczne.
Polska ratyfikowała powyżej opisany dokument w 1991 roku, co wiąże się z zobowiązaniem państwa do zachowania zgodności z obowiązującymi w Konwencji zasadami i prawami, polityki społecznej. W myśl tego rozumienia Konwencja staje się podstawą regulacji w polskim systemie.
Każdemu dziecku przysługują prawa dziecka. Działają one na tej samej zasadzie, co prawa człowieka dotyczące spraw dorosłych i z nich się wywodzą. Jest to naturalna konsekwencja ich obowiązywania.
Nikt nie może dziecka tych praw pozbawić, a obowiązkiem Nauczycieli jest stać na straży tych praw, realizować je i sprawiać, by stały się aktualne i ważne w codziennych działaniach wychowawczych czy dydaktycznych. Należy pamiętać, aby nauczyciele, a w szczególności wychowawcy klas poświęcili minimum jedne zajęcia na omówienie tej tematyki i odnotowanie ich przeprowadzenia w dzienniku zajęć.
