Wszystkie orzeczenia, z którymi spotykamy się w szkole są wydawane na mocy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych.
Jak sama nazwa wskazuje, orzeczenia są przez zespoły orzekające działające w poradniach – publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych.
Poradnie wydają cztery typy orzeczeń:
Pierwsze to orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, wydawane jest na okres wychowania przedszkolnego, roku szkolnego albo etapu edukacyjnego dla dzieci i uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy.
Drugie to orzeczenia o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego wydawane dla dzieci, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola. Wydaje się je na okres nie krótszy niż 30 dni i nie dłuższy niż jeden rok szkolny.
Kolejne to orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania wydawane dla uczniów, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły. I podobnie jak orzeczenie o potrzebie indywidualnego rocznego przygotowania przedszkolnego wydaje się na okres nie krótszy niż 30 dni i nie dłuższy niż jeden rok szkolny.
Ostatni typ orzeczeń dotyczy dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim. To orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, które wydawane jest na okres nie dłuższy niż 5 lat szkolnych.
Wszystkie typy orzeczeń wydawane są na wniosek rodzica lub pełnoletniego ucznia, określanych jako wnioskodawcy. Wniosek może być złożony w wersji papierowej lub elektronicznej – wraz z załącznikami, które stanowi m.in. dokumentacja uzasadniającą wniosek, w szczególności wydane przez specjalistów opinie, zaświadczenia oraz wyniki obserwacji i badań psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich, dokumentację medyczną dotyczącą leczenia specjalistycznego oraz poprzednio wydane orzeczenia lub opinie, jeżeli takie zostały wydane. W przypadku ucznia szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe do wniosku o wydanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania wnioskodawca dołącza zaświadczenie wydane przez lekarza medycyny pracy określające możliwość dalszego kształcenia w zawodzie, w tym warunki realizacji praktycznej nauki zawodu.
Ponadto warto pamiętać, iż w celu uzyskania informacji o sytuacji dydaktycznej i wychowawczej dziecka lub ucznia przewodniczący zespołu może zwrócić się do właściwego dyrektora z prośbą o wydanie opinii przez nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych lub specjalistów, prowadzących zajęcia z dzieckiem lub uczniem, informując o tym wnioskodawcę. Szkoła/placówka powinna ją wydać w terminie 7 dni od dnia otrzymania przez dyrektora prośby o jej wydanie. Kopię tejże opinii przekazuje się rodzicom ucznia lub pełnoletniemu uczniowi. O wydanie takiej opinii na potrzeby wniosku do poradni może również zwrócić się sam wnioskodawca.
Z wnioskiem o wydanie orzeczenia należy zazwyczaj zwrócić się do rejonowej poradni psychologiczno-pedagogicznej właściwej ze względu na adres przedszkola lub szkoły, do której uczęszcza dziecko. Jeżeli dziecko nie chodzi do przedszkola lub szkoły (bo np. jest za małe) orzeczenie powinien wydać zespół działający w poradni właściwej ze względu na miejsce zamieszkania. Poradnie obowiązuje rejonizacja – każda ma swój teren działania, określony przez organ prowadzący. Rejon działania poradni obejmuje zarówno określone przedszkola i szkoły, jak i mieszkańców określonego terenu. Jeśli jednak wniosek zostanie złożony do niewłaściwej poradni, wówczas jej dyrektor przekazuje wniosek do właściwej poradni, zawiadamiając o tym wnioskodawcę. W przypadku dzieci niewidomych i słabowidzących, niesłyszących i słabosłyszących oraz dzieci z autyzmem i zespołem Aspergera, orzeczenia (i opinie) wydają zespoły działające w tzw. poradniach specjalistycznych, wskazanych przez kuratora oświaty.

W skład zespołu orzekającego, który powołuje dyrektor poradni, wchodzą: dyrektor jako przewodniczący, psycholog, pedagog, lekarz oraz inni – w razie potrzeby – specjaliści. Rodzic lub pełnoletni uczeń mają prawo uczestniczyć w posiedzeniu zespołu oraz przedstawić swoje stanowisko. Warto podkreślić, iż w sytuacji gdy wnioskodawca nie uczestniczy w posiedzeniu zespołu, przewodniczący zespołu, na prośbę wnioskodawcy, informuje go o przebiegu posiedzenia zespołu i podjętym rozstrzygnięciu, w sposób ustalony z wnioskodawcą.
Wnioskodawca otrzymuje jeden egzemplarz orzeczenia, które przedstawia w szkole lub placówce.
Co w sytuacji, kiedy rodzic nie zgadza się z zapisami orzeczenia?
Jeżeli wnioskodawca nie zgadza się z zapisami orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, uważa, że nie zawiera ono istotnych informacji lub zaleceń, zawsze może się od niego odwołać. Odwołanie kieruje się do właściwego kuratora oświaty, za pośrednictwem poradni, która wydała orzeczenie, w terminie 14 dni od momentu jego otrzymania. Oznacza to, że odwołanie składa się w sekretariacie lub wysyła do poradni (nie do kuratora!) pocztą. Jeżeli zespół orzekający uzna odwołanie w całości za zasadne, to uchyla zaskarżony dokument i wydaje nowy. Od nowego orzeczenia rodzic może się odwołać. W takiej sytuacji zespół musi przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy kuratorowi.
Poradnia ma 30 dni od momentu złożenia wniosku na przygotowanie dokumentu (w wyjątkowych przypadkach, wymagających np. pogłębionej diagnostyki – 60 dni).
W przypadku potrzeby uzyskanie jednocześnie dwóch dokumentów np. orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego i orzeczenia o potrzebie nauczania indywidualnego, to wnioskodawca składa jeden wniosek.