W ramach obowiązującego sytemu edukacji mamy również młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz młodzieżowe ośrodki socjoterapeutyczne. Napisać, iż znajdują się one niejako obok głównego nurtu edukacji, to za mało. Przeciętni pracownicy pedagogiczni szkół ogólnodostępnych niewiele wiedzą o ich funkcjonowaniu, przyjmowaniu wychowanków i obowiązujących zasadach wychowawczych. Dziś przybliżamy naszym Czytelnikom tę tematykę.
Wg. danych statystycznych mamy blisko setkę MOW oraz ponad osiemdziesiąt MOS. Młodzieżowe ośrodki socjoterapii przeznaczone są dla dzieci i młodzieży, które z powodu zaburzeń rozwojowych, trudności w uczeniu się i zaburzeń w funkcjonowaniu społecznym zagrożone są niedostosowaniem społecznym i wymagają specjalnej organizacji nauki, metod pracy, wychowania i socjoterapii. Wychowaniem, terapią i edukacją zajmują się specjaliści resocjalizacji i socjoterapii, psycholodzy, pedagodzy oraz nauczyciele z kwalifikacjami trenerskimi i instruktorskimi. MOS stwarza młodym ludziom możliwość ukończenia szkoły, jak i otrzymania pomocy w okresie dorastania, kiedy to wzrastają trudności i problemy młodych ludzi w przystosowaniu się do otoczenia. Warunkiem umieszczenia w MOS jest badanie w poradni psychologiczno-pedagogicznej, zakończone otrzymaniem orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, z którego wynika potrzeba realizacji obowiązku nauki właśnie w takim ośrodku. Wówczas starosta właściwej ze względu na miejsce zamieszkania wychowanka jednostki samorządu terytorialnego na wniosek rodzica wydaje skierowanie do konkretnego ośrodka. Prowadzone są dla dzieci i młodzieży:
- niedostosowanych społecznie wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy, wychowania, pomocy psychologicznopedagogicznej i resocjalizacji – jako resocjalizacyjno-wychowawcze;
- niedostosowanych społecznie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy, wychowania, pomocy psychologiczno-pedagogicznej i resocjalizacji – jako resocjalizacyjno-rewalidacyjne.
MOS stwarza młodym ludziom możliwość ukończenia szkoły jak i otrzymania pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Z opieki i wsparcia MOS mogą korzystać dzieci i młodzież w wieku od 7 do 24 lat. Każda placówka obowiązkowo posiadaj szkołę oraz internat.
Może mieć charakter feryjny lub nieferyjny. Placówki oddzielnie są organizowane dla dziewcząt i dla chłopców.
W przypadku Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych inny jest system „naboru” wychowanków – od wielu lat istnieje scentralizowany system kierowania do MOW.
Bowiem to Sąd Rejonowy podejmuje decyzje i wydaje postanowienie o umieszczeniu nieletniego w MOW. Właściwy ze względu na miejsce zamieszkania starosta wskazuje konkretną placówkę, informuje sąd oraz rodziców/ opiekunów prawnych, gromadzi dokumentację i wraz odpowiednim wnioskiem przekazuje do konkretnego MOW. Oczywiście przy wyborze odpowiedniej placówki brane jest pod uwagę wiele czynników: płeć, wiek, etap edukacyjny, możliwość zdobycia kwalifikacji zawodowych stopień rozwoju poznawczego, czas oczekiwania na miejsce oraz odległość placówki od miejsca zamieszkania nieletniego czy też nieletniej. W MOW wychowankowie decyzją sądu mogą przebywać od 13 do 18 roku życia. W tego typu placówkach wsparcie wychowanków i proces resocjalizacyjny ma charakter całodobowy i całoroczny – są to placówki placówka nieferyjne.
W obu typach ośrodków zapewnia się wychowankom specjalną organizację nauki, metod pracy, wychowania połączona z możliwością promocji śródrocznej. Praca z wychowankami odbywa się w oparciu o opracowany Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny i obejmuje zajęcia w grupie wychowawczej do 12 osób. Wszystkie ośrodki dysponują specjalistycznymi zajęciami, adekwatnymi formami pomocy psychologiczno-pedagogicznej, resocjalizacja/socjoterapia. Kadra ośrodka posiada szerokie kwalifikacje w zakresie resocjalizacji, socjoterapii oraz licznych zajęć dodatkowych, mogących wspierać wychowanków.
Warto podkreślić, iż ze względu na problemy, z jakimi borykają się wychowankowie, którzy trafili do opisywanych placówek, ich pracownicy spotykają się z ogromem problemów. Proces socjoterapii czy resocjalizacji nie jest prosty, łatwy i bezkonfliktowy, niemniej daje młodym ludziom szanse na powrót do „normalności”, do edukacji, podjęcia pracy i samostanowienie o swoim życiu. Czy zawsze pobyt w MOW jest skutecznym narzędziem wychowawczym? No cóż, aby odpowiedzieć na to pytanie warto zajrzeć na stronę NIK, która poddała kontroli funkcjonowanie tych placówek i sformułowała wnioski, z którymi zapewne warto się zapoznać. Wg. raportu obejmującego lata 2018-2020 wzrosła liczba wychowanków, którzy po ich opuszczeniu weszli w konflikt z prawem. Z drugiej jednak strony, więcej osób podjęło naukę lub pracę.
Warto o tym pamiętać, kiedy w tzw. zwykłych szkołach stajemy się bezradni wobec skali zjawisk i problemów, których doświadczają nasi uczniowie. Czasami właśnie podjęta wspólnie z rodzicami decyzja o umieszczeniu w MOS czy też przekazanie sprawy do sądu dla nieletnich może być ostatnią deską ratunku dla młodego człowieka. Uważność, ścisła współpraca z rodzicami, instytucjami wspierającymi szkołę oraz umiejętność podejmowania trudnych decyzji to droga, która może także prowadzić do sukcesu naszego ucznia.
