Katalog praw i wolności uczniowskich.

W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawił się projekt (UD 222) ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z przedstawionym projektem do ustawy – Prawo oświatowe dodany zostanie art. 42a. Zawarte w nim prawa i wolności uczniowskie stanowią katalog otwarty oparty o normę semiimperatywną. Przeniesienie tych zagadnień na poziom ustawy ma zapewnić ogólnopolski standard w zakresie praw i wolności uczniowskich.

Proponowany otwarty katalog praw i wolności uczniowskich zawiera prawa ucznia:

1. poszanowania jego godności oraz praw i wolności z niej wynikających;
2. równego traktowania z innymi uczniami;
3. rzetelnego i opartego na aktualnej wiedzy naukowej procesu nauczania i wychowania;
4. poszanowania jego prywatności, w tym do:

1. ochrony danych osobowych,
2. ochrony informacji medycznej,
3. ochrony wizerunku; wizerunek ucznia nie może być utrwalany ani rozpowszechniany bez jego zgody, a w przypadku ucznia niepełnoletniego – również bez zgody jego rodziców,
4. zachowania tajemnicy komunikowania się;

5. posiadania na terenie szkoły lub placówki przedmiotów osobistych przy sobie lub przechowywania tych przedmiotów, w miejscu do tego przeznaczonym, zgodnie z przepisami statutu tej szkoły lub placówki lub innymi wewnętrznymi aktami prawnymi obowiązującymi w tej szkole lub placówce. Przedmioty osobiste ucznia nie mogą być mu odebrane przez pracowników szkoły, z wyjątkiem przedmiotów, które zagrażają bezpieczeństwu członków społeczności szkolnej lub naruszają zasady bezpieczeństwa obowiązujące w tej szkole lub placówce, w tym określone w statucie tej szkoły lub placówki;
6. kształtowania własnego stroju i wyglądu, z zastrzeżeniem innych zapisów ustawy;
7. ochrony praw autorskich własnych utworów na zasadach określonych w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2025 r. poz. 24);
8. rozwoju własnych zainteresowań i uzdolnień, w tym do brania udziału w konkursach, olimpiadach i turniejach;
9. organizacji życia szkolnego zachowującej odpowiednie proporcje między wysiłkiem szkolnym a czasem wolnym i rozwojem własnych zainteresowań;
10. uzyskania pomocy materialnej na zasadach określonych w rozdziale 8a ustawy o systemie oświaty;
11. bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkole lub placówce oraz w trakcie zajęć odbywających się poza terenem tej szkoły lub placówki;
12. informacji dotyczących procesu nauczania i wychowania, realizowanego w szczególności przez:

1. publikowanie przez szkoły lub placówki w Biuletynie Informacji Publicznej w szczególności:
   – statutu szkoły lub placówki w wersji opracowanej jako tekst ujednolicony, uchwał zmieniających jego treść oraz wniesionych projektów jego zmiany,
   – zanonimizowanych uchwał organów szkoły lub placówki,
   – zanonimizowanych regulaminów, zarządzeń i innych aktów prawnych wydawanych przez organy szkoły lub placówki,
   – planów zajęć,
2. możliwość zapoznawania się ze szkolnym zestawem programów nauczania;

13. jawnego, sprawiedliwego i umotywowanego oceniania postępów w nauce i zachowaniu ucznia;
14. kontaktowania się ze szkołą lub placówką w dostępny dla ucznia sposób;
15. angażowania się w życie szkoły lub placówki, w tym przez zaangażowanie w działalność organów samorządu uczniowskiego lub udział w działalności kulturalnej, w tym wydawniczej, oświatowej, sportowej i rozrywkowej samorządu uczniowskiego;
16. wyboru członków organów samorządu uczniowskiego oraz opiekuna samorządu uczniowskiego;
17. wyboru członków rady szkoły lub placówki;
18. składania skarg i wniosków we wszelkich sprawach związanych z działalnością szkoły lub placówki, a także w interesie własnym lub na rzecz innego członka społeczności szkolnej za jego zgodą. Uczeń nie może być narażony ze strony organów szkoły lub placówki oraz jej pracowników na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu złożenia skargi lub wniosku, lub z powodu dostarczenia materiału do publikacji o znamionach skargi lub wniosku, jeżeli działał w granicach prawem dozwolonych.

Do tego uczniowi przysługiwać będzie wolność:

1. od wszelkich form przemocy, w tym przemocy psychicznej;
2. od dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu, w tym w szczególności ze względu na: płeć, wiek, wygląd, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, pochodzenie etniczne, wyznanie albo jego brak i orientację seksualną;
3. sumienia, wyznania i światopoglądu. Szkoła lub placówka nie może zakazać uczniowi udziału w praktykach religijnych ani zmuszać ucznia do uczestniczenia w praktykach religijnych;
4. słowa i uzewnętrzniania przekonań.

Szkoły i placówki oświatowe będą jednak mogły te katalogi poszerzyć.

Źródło:

• gov.pl
• Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw z dnia 14 kwietnia 2025 r.