Poradnik dla nauczycieli 😊
Grudzień jest w szkołach miesiącem wyjątkowym. Choć końcówka roku kalendarzowego nie oznacza finału roku szkolnego, ma w sobie szczególny rytm: większe zmęczenie, napięcia związane ze sprawdzianami, jednocześnie oczekiwanie na przerwę świąteczną i więcej emocji niż zwykle. To czas, w którym warto na godzinach wychowawczych skupić się na tematach wspierających dobrostan uczniów, budowanie relacji, regulowanie emocji i wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa. Grudniowe zajęcia wychowawcze nie muszą być powtórką z „tradycji świątecznych”. Mogą natomiast stać się przestrzenią rozmowy o tym, jak młodzież funkcjonuje w tym intensywnym okresie i co może jej realnie pomóc.
Jednym z ważnych tematów na grudzień jest radzenie sobie ze stresem związanym z końcówką półrocza. Wielu uczniów doświadcza presji ocen, nadrabiania zaległych prac czy obaw przed klasyfikacją. Warto więc stworzyć przestrzeń, w której młodzi ludzie mogą otwarcie powiedzieć, czego się obawiają i co ich przytłacza. Rozmowa o stresie powinna łączyć elementy psychoedukacji – czego objawem jest napięcie, po czym poznać, że ciało zaczyna „wysyłać sygnały”, jak reagują emocje – z praktycznymi wskazówkami. Grudzień to dobry moment, by wspólnie przećwiczyć proste techniki oddechowe, metody planowania pracy, strategie na trudne rozmowy lub sposoby realistycznego organizowania czasu. Uczniowie często przyznają, że nikt wcześniej nie uczył ich zarządzania energią, a nie tylko kalendarzem.
Drugą obszerną i bardzo potrzebną przestrzenią jest rozmowa o relacjach – niekoniecznie rodzinnych czy świątecznych, ale po prostu międzyludzkich. W okresie zimowym konfliktów w klasach bywa więcej, a drobne nieporozumienia szybciej przeradzają się w większe napięcia. Ten ostatnie spotkania wychowawcze warto wykorzystać na omówienie mechanizmów konfliktu, sposobów reagowania, języka, którego warto używać, kiedy emocje biorą górę, oraz tego, jak rozpoznawać własne granice. To także moment, by porozmawiać o kulturze komunikacji w klasie – o tym, czym różni się żart od złośliwości, jak reagować na wykluczenie i jak wspierać osoby, które w grupie czują się samotne. Temat relacji jest potrzebny również dlatego, że przerwa świąteczna nie dla wszystkich uczniów jest czasem spokojnym i radosnym. Nie warto zakładać, że cała klasa „czeka na święta z uśmiechem” i nie pod każdą przysłowiową choinka znajdą się prezenty i miłe niespodzianki. Wrażliwość na tę różnorodność jest szczególnie cenna.
Kolejną ważną kwestią jest przyjrzenie się atmosferze w klasie. Grudzień to dobry moment na podsumowanie dotychczasowej współpracy i sprawdzenie, jak uczniowie postrzegają funkcjonowanie grupy. Zamiast suchych ankiet można przeprowadzić rozmowę kierowaną, podsumowanie tych kilku miesięcy metodą metafor, ćwiczenia dotyczące mocnych stron klasy albo mapę obszarów, które warto poprawić. Dobrze jest zapytać uczniów, czego brakuje im w codziennym funkcjonowaniu, jakie zasady warto byłoby odświeżyć oraz co sprawia, że czują się dobrze we wspólnej przestrzeni. Tego typu refleksja pomaga uczniom poczuć sprawczość, a nauczycielowi daje czytelny obraz potrzeb grupy.
Ostatni miesiąc roku to też świetny moment, aby wzmocnić poczucie wartości uczniów. W czasie, kiedy wielu z nich mierzy się z ocenami i porównaniami, warto poświęcić lekcję na rozmowę o tym, jak widzą swoje postępy, z czego są dumni i jakie małe sukcesy osiągnęli od września. Nie musi to być patetyczne podsumowanie, ale spokojna refleksja nad tym, jak bardzo każdy z nich się rozwinął – nie tylko w nauce, ale również w relacjach, organizacji pracy czy odporności na trudności. Warto pokazać uczniom, że rozwój to proces i że nawet niewielkie kroki mają znaczenie.
Osobnym, choć równie ważnym obszarem, jest dobrostan psychiczny. Zimą część uczniów odczuwa spadek motywacji, obniżony nastrój, zmęczenie i trudności w koncentracji. Warto poświęcić czas na rozmowę o tym, jak działa sezonowość nastrojów, jak zadbać o siebie w krótkie dni, jak organizować przerwy, w jaki sposób sen i ruch wpływają na funkcjonowanie mózgu. Można wspólnie stworzyć „zimowy plan dbania o siebie” – prosty, realny i możliwy do stosowania na co dzień.
Naturalnie grudzień daje również okazję do rozmów związanych z empatią, wolontariatem, kulturą dawania i pomagania. Nie muszą to być jednak tradycyjne akcje charytatywne. Czasem wystarczy rozmowa o tym, czym dla młodzieży jest życzliwość, jak okazywać wsparcie rówieśnikom, jak zauważać potrzeby innych w codziennych sytuacjach. Takie rozmowy pozwalają budować wrażliwość społeczną bez presji obowiązkowych projektów.
Zachęcamy, aby grudzień na godzinach wychowawczych był czasem wzmacniania dobrostanu, odbudowywania relacji i spokojnej autorefleksji, a nie tylko sezonowych dekoracji i powtarzalnych tematów. Wszystkie te zagadnienia zapewne mieszczą się w programie wychowawczo-profilaktycznym, jak i głównych kierunkach polityki oświatowej państwa na bieżący rok szkolny, To ważny moment, który pozwala zatrzymać się i wspólnie z uczniami określić, co mogą zrobić, aby wejść w kolejny rok z większą samoświadomością i poczuciem spokoju. Dobrze poprowadzone grudniowe zajęcia wychowawcze nie tylko domykają pewien etap, ale też tworzą fundament na dalszą, świadomą pracę w nowym roku.
