Nadążanie za realizacją wielu zadań wynikających z prawa oświatowego ale też powszechnego, stwarza nielada problem dla dyrektorów placówek oświatowych. Dopiero uporaliśmy się z tzw. e- doręczeniami; przed nami 15 luty jako termin wdrożenia standardów ochrony małoletnich a już jawi się kolejny. Tym razem mowa o obowiązkowym raporcie, stwierdzającym stan zapewnienia dostępności. Przypomnijmy podstawowe zagadnie iż związane z owa dostępnością.
Dostępność to cecha, dzięki której z produktów, usług i przestrzeni może korzystać na równi jak największa liczba osób. Szacuje się, że nawet 30% społeczeństwa może mieć trwałe lub czasowe ograniczenia w mobilności czy percepcji (np. ludzie poruszający się przy pomocy kul, lasek, balkoników, protez, wózków inwalidzkich), niesłyszący, niedowidzący, z trudnościami manualnymi i poznawczymi (na przykład po udarze, chorujący na Alzheimera lub z niepełnosprawnościami intelektualnymi w rożnym stopniu), kobiety w ciąży, osoby z wózkiem dziecięcym, z ciężkim bagażem oraz słabsze fizycznie, mające trudności w poruszaniu się itp. Polskie społeczeństwo się zmienia – jest coraz starsze. Obecnie w Polsce żyje prawie 9 milionów osób powyżej 60. roku życia. W 2030 roku będzie ich 10,7 i będą stanowić blisko 30% ludności. Ale też wzrasta liczba dzieci z różnorodnymi potrzebami, określanymi jako specjalne potrzeby – nie tylko edukacyjne. Dlatego tak bardzo potrzebne są działania na rzecz dostępności i w związku z tym powstał Program Dostępność Plus., który m.in. wprowadził Ustawę o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami ( tj. 2022, poz.2240 ze zm.)
Przepisy ustawy zobowiązują sektor publiczny do zapewnienia dostępności przez stosowanie uniwersalnego projektowania nowych rozwiązań lub racjonalnych usprawnień w usuwaniu istniejących barier. Minimalne wymagania obejmują zapewnienie w instytucjach publicznych:
- dostępności architektonicznej – zarówno korytarze, jak i klatki schodowe powinny być wolne od barier i zapewniać możliwość poruszania się po nich między innymi osób na wózku, osób korzystających z kul, lasek i innych pomocy ortopedycznych, osób starszych, a także osób z wózkami dziecięcymi, mających różne problemy z poruszaniem się (windy, schody, korytarze, ciągi piesze w budynku);
- dostępności cyfrowej – została kompleksowo uregulowana w ustawie o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych;
- dostępności informacyjno-komunikacyjnej – zapewnienie informacji na temat tego, jakie zadania wykonuje dany podmiot w postaci nagrania w polskim języku migowym dla osób głuchych, informacji w tekście łatwym do czytania (ETR) – m.in. dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, czy pliku odczytywalnego maszynowo, dzięki któremu taką informację może udźwiękowić osoba niewidoma.
Szkoła, jak każda instytucja jest zobowiązana do zapewnienia dostępności. Obok trzech powyżej wymienionych obszarów zapewniania dostępności, ważny jest jeszcze jeden obszar – mianowicie społeczno-edukacyjny, wymagający zmian w mentalności, myśleniu i akceptacji różnorodności oraz wsparciu indywidualnych potrzeb edukacyjnych uczniów. W tym obszarze zakłada się m.in.
- standard rozpoznawania indywidualnych potrzeb edukacyjnych uczniów, prowadzenia oceny funkcjonalnej i konsultacji szkolnych,
- standard w zakresie przygotowania i ewaluacji wsparcia dla uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub potrzebie zajęć rewalidacyjno- wychowawczych,
- standard prowadzenia zajęć edukacyjnych,
- standard indywidualizacji procesu kształcenia,
- standard prowadzenia rewalidacji oraz zajęć socjoterapeutycznych i resocjalizacyjnych,
- standard udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom oraz rodzicom.
To, jak wskazuje praktyka szkolna, są obszary, w których jest jeszcze ogrom zadań do zrobienia. Nie wszędzie przykładamy należytą wagę do zróżnicowanych potrzeb i możliwości uczniów, do właściwej jakości prowadzonych lekcji, uwzględniających różne możliwości fizyczne, emocjonalne czy edukacyjne. Tutaj na duże wsparcie może liczyć dyrektor ze strony pedagoga specjalnego, który w zakresie swoich obowiązków ma tematykę zapewniania dostępności. Przypominamy, że na podmioty publiczne, które nie spełniają minimalnych wymagań w zakresie dostępności, przysługuje skarga na brak dostępności.
Ale wróćmy do terminów. Artykuł 11 w/ w Ustawy zobowiązuje wszystkie podmioty publiczne – czytaj także szkoły, przedszkola, placówki – do przedstawienia raportu ze stanu zapewnienia dostępności, wraz z innymi dodatkowymi informacjami. Raport mają obowiązek przygotować placówki do 31 marca 2024 roku na udostępnionym formularzu. Każdy podmiot publiczny zobowiązany do raportowania dostępności jest też ustawowo zobligowany do publikacji raportu o stanie zapewniania dostępności na stronie BIP lub innej stronie tego podmiotu.
