Najważniejszym dokumentem dotyczącym praw dziecka jest Konwencja o prawach dziecka uchwalona w 1989 roku przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych i ratyfikowana przez Polskę w 1991 roku. Monitorowaniem przestrzegania praw dziecka, w tym prowadzeniem regularnych badań dotyczących przestrzegania praw dziecka, a także sytuacji dzieci w Polsce zajmuje się UNICEF. Właśnie na zlecenie UNICEF Polska IBRIS przeprowadziło badania wśród dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli dotyczące przestrzegania praw dziecka m.in. w rodzinie i w szkole, stanu wiedzy i kwestii edukacji o prawach dziecka.
Efektem przeprowadzonych badań jest raport ,,Prawa dziecka w Polsce’’, który ukazał się w styczniu 2025 roku. W opracowaniu część wyników została zestawiona z wynikami wcześniejszego badania przeprowadzonego w 2019 roku. Porównanie danych nie napawa optymizmem, w wielu badanych obszarach wskazano regres. Z badań wynika, ze 40% badanych nie odczuwa szczęścia. Dla dzieci i młodzieży źródłem szczęścia są: czas wolny, spotkania z przyjaciółmi oraz rodzina i relacje z nią. Z kolei jako przyczyna doświadczeń negatywnych wskazywana jest często szkoła. 7 na 10 dzieci wskazuje stres szkolny jako swój największy problem. Tu odmiennego zdania są nauczyciele, tylko 9% spośród nich stres związany ze szkołą uznaje za kluczowy. Z kolei 80% rodziców uważa swoje dzieci za szczęśliwe. Widzą oni problemy emocjonalne swoich dzieci, ale nie wiążą ich z brakiem odczuwania szczęścia przez dzieci. Oprócz stresu doświadczanego w szkole także samotność i problemy z rówieśnikami, także z powodu zachowań przemocowych z ich strony obniżają kondycję psychospołeczną dzieci i młodzieży. Niepokojąco wygląda podsumowanie odnoszące się do odpowiedzi na pytanie o doświadczanie przemocy przez dzieci i młodzież. Ponad 70% zapytanych dzieci odczuwa różnego rodzaju wykluczenia ze strony rówieśników.
Z analizy danych wynika, że zdaniem tylko 38% badanych nauczyciele przestrzegają praw dziecka. Nauczyciele deklarują, iż upowszechniają wiedzę na temat tych praw. Aż 91% nauczycieli twierdzi, że szkoła wypełnia swoje edukacyjne zadania w tym zakresie. Zestawienie informacji od uczniów, rodziców i nauczycieli wskazuje na dużą rozbieżność w realizacji tego zadania – rodzice i ich dzieci często nie znają praw dziecka. Edukacja o prawach dziecka jest mało efektywna i mało atrakcyjna dla uczniów.
Raport kończy się rekomendacjami:
- ,,Większa współpraca między szkołą a rodzicami: szkoła to znaczące środowisko dla dobrostanu dzieci, w którym wiele zależy od odpowiedniej komunikacji między rodzicami i nauczycielami oraz współdziałania obu stron.
- Wzmacnianie relacji uczniów z nauczycielami: tworzenie pozytywnych więzi poprzez wspólne inicjatywy i projekty sprzyja lepszemu funkcjonowaniu szkoły.
- Edukacja o prawach dziecka jako stały element programu: szkoła powinna systematycznie prowadzić rzetelną edukację na temat praw dziecka i ich praktycznego zastosowania.
- Rozwój kompetencji nauczycieli w zakresie praw dziecka: w kształceniu pedagogów należy podkreślać znaczenie poszanowania godności i podmiotowości uczniów.
- Zwiększanie przestrzeni dla głosu uczniów: ważne jest poszerzanie możliwości realnej partycypacji dzieci w życiu szkoły i podejmowanie decyzji wspólnie z nimi.
- Wspieranie inicjatyw młodzieżowych: szkoła powinna sprzyjać powstawaniu oddolnych projektów społecznych, zgodnych z zainteresowaniami i wartościami młodych ludzi.
Raport pt. „Prawa dziecka w Polsce 2024” dostępny jest na stronie unicef.pl/prawadziecka2024.
Źródło:
- unicef.pl
- wykluczeni.pl
- pap.pl
- samorząd.gov.pl
