Poniższy tekst to kontynuacja naszych artykułów o sytuacjach kryzysowych w szkole. Co robić i jak działać w kryzysie psychologicznym, np. doświadczenia śmierci bliskiej osoby, bycia świadkiem wypadku komunikacyjnego czy też innych traumatycznych wydarzeń w życiu naszego wychowanka. Kto i jakie kroki powinien podjąć, aby opanować kryzys i udzielić wsparcia wszystkim tym, którzy tego potrzebują? Na te i inne pytania spróbujemy Państwu udzielić odpowiedzi.
Podstawowe zasady, którymi należy się kierować są następujące:
Zasada natychmiastowości − wyraża się koniecznością najszybszego, jak tylko jest to możliwe, podjęcia pomocy w sytuacji zagrożenia życia i zdrowia ofiary czy też ofiar kryzysu. Zasada ta odróżnia wyraźnie interwencję kryzysową od innych rodzajów pomocy psychicznej.
Zasada diagnozy − polega na poprzedzającym interwencje możliwie szybkim i trafnym postawieniu diagnozy sytuacji, w jakiej znajduje się osoba lub grupa osób wymagających tego rodzaju oddziaływania.
Zasada wsparcia − podkreśla znaczenie szeroko rozumianego wsparcia, jakiego należy udzielić osobie/ osobom poszkodowanym oraz włączyć je w sieć wsparcia społecznego.
Zasada aktywności − jest nie tylko wyrazem odpowiedzialnego i zaangażowanego działania ze strony interweniującego, ale także postulatem mobilizowania ofiary doznanego urazu do własnej pracy nad rozwiązaniem problemu.
Zasada wzmocnienia − jest zaleceniem uruchomienia wszelkich zasobów osoby czy osób, których dotknął kryzys i zintensyfikowania działań służących wzmocnieniu poczucia wartości wraz ze zdolnością do samodzielnego radzenia sobie z trudnościami.
Zasada samodzielności − wyraża tendencję do poszukiwania sposobów rozbudzenia u ofiar samowystarczalności w radzeniu sobie z trudną sytuację, a także niewytworzenia nadmiernej zależności od osoby udzielającej pomocy kryzysowej.
Zasada ograniczoności – akcentuje rolę ograniczonego oddziaływania, w zakresie stawianych celów i czasu trwania, interwencji kryzysowej.
Te podstawowe zasady w przypadku kryzysu psychologicznego naszego ucznia, wychowanka w praktyce oznaczają szereg działań, które należy podjąć – niezwłocznie. Kontakt z ofiarą kryzysu musi opierać się na działaniach w dużej mierze dyskretnych, bez nadmiaru „szumu” wokół wydarzenia z maksymalną koncentracją na dziecku, jego emocjach, potrzebach i szeroko rozumianym dobru. Tu najlepiej sprawdza się empatyczna osoba z odpowiednim przygotowaniem, chociaż nie można nie dostrzec możliwości jaką daje zwykła obecność, trwanie przy dziecku mądrego dorosłego – niekoniecznie psychologa czy terapeuty.
W takich warunkach należy koncentrować się głównie na aktualnej sytuacji i bieżących problemach, natomiast pomijać sprawy odległe i drugoplanowe. Nie należy zmuszać dziecka do podejmowania zbyt szybkich decyzji oraz niczego, czego nie chciałoby zrobić (np. do aktywności, gdy czuje się zmęczone lub odwrotnie). Warto utwierdzać w przekonaniu, że zachowania typu rozpacz, odrętwienie, wyczerpanie lub innego rodzaju trudne do sprecyzowania, są normalną reakcją na nienormalną sytuację. Warto pozwalać dziecku na wyrażanie uczuć zgodnych z jego potrzebami np. gniew, żal, poczucie winy, nie dążąc do ich tłumienia.
Warto zorganizować czas i przestrzeń tak, aby uczniowi przywrócić możliwość efektywnego działania np. poprzez robienie na początku drobnych rzecz poprawiających samopoczucie: sen, oglądanie telewizji, wyjście do przyjaciół. Ale jednocześnie konfrontować stopniowo z rzeczywistością i przeciwdziałać negatywnym mechanizmom obronnym, które się pojawiają typu zaprzeczanie, projekcje urojeniowe itd.
Szkoła podejmująca interwencję kryzysową musi rozpoznać realny system wsparcia dziecka – co jest w stanie, w jakim zakresie zaoferować najbliższa rodzina, opiekunowie, znajomi, rodzice rówieśników. Warto zapewnić kontakt z osobami lub miejscem, gdzie nasz podopieczny może czuć się bezpiecznie.
Obok poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego nie należy zapominać o wsparciu materialnym choćby w formie zapomogi czy stypendium socjalnego lub też w razie potrzeby umieszczenia w pogotowiu opiekuńczym.
Szkoła powinna również zadbać o właściwe udokumentowanie udzielanego wsparcia. Do obowiązków osoby podejmujące interwencję należy sporządzanie możliwie dokładne notatki z przebiegu pierwszej interwencji i kolejnych spotkań.
Pamiętajmy, że w przypadku nieustępowania skutków kryzysu konieczne będzie pokierowanie ucznia do poradni specjalistycznej, szczególnie wtedy, gdy stwierdzamy u niego zamiary samobójcze.
Mamy świadomość, że powyższe wskazówki nie wyczerpują całokształtu profesjonalnie prowadzonej interwencji kryzysowej, mogą jednak stanowić użyteczną pomoc nauczycielowi czy wychowawcy w sytuacji zaistniałego kryzysu w życiu ucznia.
