Przemoc rówieśnicza, to zjawisko, które w ostatnich latach mocno się nasila a jednocześnie zmienia swoją formę, przebieg i przestrzeń, w której do niej dochodzi. Jednak niezależnie od tego czy jest to przemoc w realnym czy wirtualnym świecie, w psychicznej czy fizycznej formie, boli tak samo i tak samo zostawia ślady – nierzadko na całe życie.

     Stąd zapobieganie zjawisku przemocy (jeden z tegorocznych priorytetów) to podstawowy obowiązek szkoły. A szczególnie wychowawcy klasy, który odgrywa kluczową rolę w budowaniu zespołu, jego integracji, dającej szanse na zminimalizowanie skali tego niepożądanego zjawiska.  Działania wychowawcy, aby były skuteczne powinny być przemyślane, systematyczne i dostosowane do wieku uczniów.

      W szkole podstawowej warto rozpocząć od budowania atmosfery bezpieczeństwa i zaufania. Nauczyciel powinien regularnie prowadzić rozmowy z uczniami na temat emocji, przyjaźni, szacunku i empatii, wykorzystując gry integracyjne, scenki dramowe i bajki terapeutyczne, które pomagają dzieciom rozumieć konsekwencje własnych zachowań. Ważne jest również wprowadzenie jasnych zasad dotyczących zachowania w klasie oraz wspólne ich omówienie i zaakceptowanie przez uczniów, aby mieli poczucie współodpowiedzialności za klimat w grupie. Wychowawca może też organizować cykliczne zajęcia poświęcone rozwiązywaniu konfliktów, podczas których dzieci uczą się, jak reagować na agresję i jak szukać pomocy u dorosłych. Stała współpraca z rodzicami, informowanie ich o działaniach profilaktycznych oraz wspólne ustalanie sposobów reagowania na niepokojące sytuacje pomagają w utrzymaniu spójnego systemu wsparcia.

Przykładowe zajęcia wychowawczych w szkole podstawowej mogą obejmować następująca tematykę: „Jak mówić, żeby się dogadać – uczymy się rozwiązywać spory”, „Każdy z nas jest inny – o tolerancji i szacunku”, „Co czuję, gdy ktoś mnie rani – o emocjach i empatii”, „Nie bój się prosić o pomoc – gdzie szukać wsparcia w trudnej sytuacji” oraz „Słowa też ranią – o przemocy słownej i reagowaniu na wyśmiewanie”. Takie tematy pomagają uczniom rozwijać umiejętność współpracy, rozumienia siebie i innych, a także kształtują postawy sprzyjające tworzeniu przyjaznej społeczności klasowej.

     W szkole średniej działania wychowawcy powinny być bardziej refleksyjne i oparte na dialogu. Nastolatkowie potrzebują przestrzeni do wyrażania opinii i dyskusji, dlatego warto organizować zajęcia warsztatowe dotyczące odpowiedzialności, asertywności oraz funkcjonowania w grupie. Wychowawca może inicjować debaty o granicach wolności słowa, hejcie w sieci czy presji rówieśniczej, pomagając uczniom zrozumieć mechanizmy przemocy psychicznej i społecznej. Istotne jest także tworzenie warunków do współpracy między uczniami poprzez projekty zespołowe, działania wolontariackie i inicjatywy społeczne, które rozwijają empatię i poczucie wspólnoty. W sytuacjach konfliktowych nauczyciel powinien reagować szybko i stanowczo, ale z poszanowaniem godności wszystkich stron, włączając pedagoga lub psychologa szkolnego, jeśli to konieczne. Regularne monitorowanie nastrojów w klasie, indywidualne rozmowy z uczniami i utrzymywanie otwartego kontaktu z rodzicami stanowią podstawę skutecznej profilaktyki.

W szkołach średnich warto zaproponować takie tematy zajęć jak: „Hejt w sieci – jak rozpoznać i jak reagować”, „Granice wolności – o odpowiedzialności za słowa i czyny”, „Siła grupy – jak presja rówieśnicza wpływa na nasze decyzje”, „Asertywność w relacjach – jak bronić siebie bez agresji” oraz „Jak wspierać innych – budujemy klasę, w której każdy czuje się bezpiecznie”. Takie spotkania pozwalają uczniom lepiej rozumieć mechanizmy przemocy i uczyć się reagowania na nią w sposób dojrzały i odpowiedzialny.

W obu etapach edukacyjnych kluczowe jest, aby wychowawca był dla uczniów autorytetem, a jednocześnie osobą dostępną i wspierającą, która pokazuje, że każda forma przemocy jest nie do zaakceptowania, a każdy uczeń zasługuje na szacunek i bezpieczeństwo. Dzięki konsekwentnym działaniom, dobrze dobranym tematom zajęć i otwartej postawie nauczyciela szkoła może stać się miejscem, w którym uczniowie uczą się nie tylko wiedzy, ale przede wszystkim właściwych postaw wobec innych ludzi.