20 listopada to wyjątkowy dzień w kalendarzu –  rocznica uchwalenia ,,Konwencji o prawach dziecka’’. W tym roku mija 35 lat od tego wydarzenia. Międzynarodowy Dzień Praw Dziecka to czas, w którym uwaga w szczególny sposób kierowana jest na dzieci i ich prawa. 20 listopada 1989 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła „Konwencję o prawach dziecka”. Jest to najważniejszy dokument chroniący prawa dzieci, dokument, który ustanowił powszechne standardy ochrony najmłodszych, wyznaczył kierunki realizacji i zasady poszanowania ich praw. Jest też fundamentem działania Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci UNICEF. Warto zawsze, a szczególnie w tym dniu, przypominać,  że każde dziecko, niezależnie od płci, bez względu na to w jakim miejscu się urodziło, jakiej jest narodowości, jaką religię wyznaje, czy pochodzi z rodziny bogatej czy ubogiej, ma takie same prawa. Każde dziecko zasługuje na to, by dorastać w atmosferze miłości, szacunku i zrozumienia. 

Z kolei 20 listopada 1959 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Deklarację Praw Dziecka. Głównym celem Deklaracji jest realizacja przekonania, iż ludzkość powinna dać dziecku to, co ma najlepszego oraz zapewnić mu szczęśliwe dzieciństwo i korzystanie, zarówno w jego interesie, jak i w interesie społeczeństwa, z określonych w niej praw i swobód. Deklaracja uznaje ponadto dzieci za podmioty praw człowieka.

Przyjęte zasady mają dziś jeszcze większe znaczenie. Obecnie na świecie zauważalny jest regres ich przestrzegania, szczególnie w zakresie praw dziewcząt. Autorzy raportu UNICEF ,,The State of the World’s Children 2024’’  podkreślają, że postęp w  zakresie przestrzegania praw dziecka jest zagrożony i wskazują konieczność wytyczenia kursu do roku 2050 i lat późniejszych. Informacje zawarte w raporcie pokazują megatrendy, które będą miały wpływ na życie dzieci. Należą do nich:

• transformacja demograficzna;
• kryzys klimatyczny i środowiskowy;
• nowe technologie.

Z raportu wynika, że do roku 2050 globalna populacja dzieci wyniesie około 2,3 miliarda, podobnie jest obecnie. Do Azji Południowej, która pozostanie jednym z obszarów o największej populacji dzieci, dołączy Afryka Wschodnia i Południowa oraz Afryka Zachodnia i Środkowa. Odsetek dzieci poniżej 19% spadnie w Azji Wschodniej, Europie Zachodniej, Ameryce  Północnej, Australii, Republice Korei Południowej i Singapurze.

Autorzy raportu piszą o kryzysie klimatycznym i środowiskowym i wskazują, że koło miliarda dzieci żyje w krajach, których ten kryzys w wysokim stopniu dotyczy. Przywołują dla zilustrowania problemu rozprzestrzeniający się wirus Zika, malarię i dengę. Wśród danych jest informacja, że od roku 2022 400 milionów dzieci na świecie doświadczyło zamknięcia szkół z powodu ekstremalnych warunków pogodowych, zaś w latach 2016 – 2023 ponad 62 miliony dzieci zostało wewnętrznie przesiedlonych z powodu powodzi, suszy, pożarów, burz, huraganów.

Wreszcie trzeci megatrend: cyfryzacja, sztuczna inteligencja. Autorzy podkreślają, że należy wykorzystać zalety nowych technologii i jednocześnie ograniczać związane z nimi ryzyko. Zaznaczają, że wykluczenie cyfrowe pogłębia nierówności. Obecnie prawie połowa młodych ludzi na świecie jest offline z powodu ograniczeń technicznych i innych przeszkód.

Raport UNICEF to próba odpowiedzi na pytanie, jak zadbać o przyszłość dzieci, w której ich wszystkie prawa będą respektowane.

Ciekawą lekturą obok przywołanego wyżej raportu jest inny raport ,,Nasze prawa. Nasza przyszłość’’.  Ponad 9200 dzieci w wieku od dziesięciu do osiemnastu lat wypowiedziało się na tematy, które mają dla nich największe znaczenie, przedstawiając swoje rekomendacje dla decydentów UE z prośbą o ich rozważenie i podjęcie stosownych działań. Badanie przeprowadzono w całej Europie od listopada 2023 r. do stycznia 2024 r. Ustalono, m.in.:

• tylko czternaście procent dzieci ma absolutną pewność, że to, czego uczą się w szkole, przyda im się w przyszłości;
• dwoje na troje dzieci uważa, że presja wywierana przez szkołę ma negatywny wpływ na ich zdrowie psychiczne;
• tylko 23 proc. dzieci twierdzi, że do tej pory nie doświadczyło dyskryminacji ani nie było jej świadkiem;
• tylko pięćdziesiąt procent dzieci czuje się bezpiecznie w Internecie;  
• siedemdziesiąt procent dzieci opowiada się za większą możliwością uczestniczenia w podejmowaniu decyzji, aby mieć pewność, że ich głos zostanie wysłuchany w sprawach mających wpływ na ich życie.

Jedna z uczestniczek badania, piętnastolatka z Chorwacji, napisała ,,Jesteśmy teraźniejszością, nie przyszłością. Jesteśmy  tutaj.’’

I jeszcze dla przypomnienia –  motywem przewodnim Międzynarodowego Dnia Praw Dziecka w 2024 roku  jest hasło Listen to the Future. Kampania ta kładzie nacisk na wsłuchanie się w dziecięce nadzieje, marzenia i wizje przyszłości.

Źródło:

• Nasze prawa. Nasza przyszłość. Europa jakiej chcemy. Rekomendacje dzieci i młodzieży dla decydentów z Unii Europejskiej, UNICEF, 2024
• ,,The State of the World’s Children 2024’’, UNICEF, 2024
• brpd.gov.pl
• samorzą.gov.pl
• policja.gov.pl
• unicef.org
• unicef.pl