Indywidualizacja – ważne słowo!
Określenie „indywidualizacja pracy w szkole” jest doskonale znane każdemu nauczycielowi.
Zgodnie z obowiązującym prawem warto pamiętać, że indywidualizacja w nauczaniu i wychowaniu stanowi zasadę, czyli normę postępowania dydaktycznego. Jest więc obowiązkiem każdego nauczyciela, który pracuje z uczniami na różnym poziomie rozwoju intelektualnego, emocjonalnego, społecznego, moralnego, o różnych zdolnościach i talentach, ale również z dziećmi zaburzonymi, „dysfunkcyjnymi”. Podstawą dobrej pracy z uczniem jest znajomość jego mocnych i słabych stron.
Indywidualna praca z uczniem na zajęciach wymaga dostosowania treści, metod, form organizacyjnych, zasad kształcenia, sposobów kontroli i oceny oraz środków dydaktycznych do indywidualnych zdolności, umiejętności i zainteresowań uczniów. Każdemu dziecku należy zapewnić:
- ciekawą ofertę edukacyjno-wychowawczo-profilaktyczną zgodną z jego indywidualnymi potrzebami i możliwościami edukacyjno-rozwojowymi,
- motywację do pracy, możliwość działania, odkrywania, przeżywania (praca metodami aktywizującymi, nauczanie-uczenie się problemowe, ze szczególnym uwzględnieniem metody projektu),
- życzliwą atmosferę w klasie, w której będzie czuło się pewnie, będzie miało prawo do niewiedzy, błędów, zadawania pytań, odnoszenia sukcesów,
- obcowanie z nauczycielem współpartnerem w rozwiązywaniu ciekawych zadań problemowych (nauczyciel jako inicjator, życzliwy doradca, tutor, kreatywnie tworzący środowisko sprzyjające uczeniu się).
Jakie zasady rządzą indywidualizacją? W literaturze przedmiotu odnajdziemy wiele zasad, których realizacja pozwala najpełniej wykorzystać zasoby dziecka i środowiska, po to, by na kolejnym etapie edukacji odnosiły sukcesy adekwatne do możliwości.
Są to:
- Zasada świadomej aktywności dzieci: nauczyciel jest świadomy celów kształcenia, ukazuje je uczniom i odpowiednio motywuje dzieci do osiągania zamierzonych wyników.
- Zasada poglądowości działanie na konkretach: wielozmysłowy kontakt ucznia z poznawaną rzeczywistością, nauczanie polisensoryczne.
- Zasada przystępności: stopniowanie trudności, konieczność dostosowania materiału nauczania, metod kształcenia i środków dydaktycznych do poziomu rozwoju i możliwości psychofizycznych dziecka, przechodzenie od ogółu do szczegółu.
- Zasada systematyczności: uporządkowanie procesu nauczania: uczenia się według logicznej struktury, w oparciu o wyjściowy stan wiedzy i umiejętności dziecka i systematyczne nawiązywanie do tej wiedzy, kształtowanie holistycznego rozumienia otaczającego świata.
- Zasada łączenia teorii z praktyką: budowanie dziecięcej wiedzy o świecie od działania w praktyce po tworzenie uogólnień i budowanie wiedzy teoretycznej, powiązanie wiedzy teoretycznej z praktyką.
- Zasada trwałości wiedzy i umiejętności: utrwalanie wiedzy poprzez np. powtarzanie, działanie.
- Zasada samodzielności: stopniowe wdrażanie uczniów do samodzielnego działania, myślenia oraz kierowania własną aktywnością, zezwalanie na samodzielne rozwiązywanie problemów, stawianie hipotez i ich weryfikowanie. Sprzyja budowaniu poczucia sprawstwa i pozytywnej samooceny. Samodzielne zdobywanie wiedzy oraz rozwijanie tej umiejętności w pracy umysłowej u uczniów.
- Zasada akceptacji i pomocy: akceptacja dziecka takim, jakie jest, pomoc dziecku w aktywizacji jego zasobów, w usamodzielnieniu się i w przezwyciężeniu trudności rozwojowych. Zasada ta ukierunkowana jest także na kształtowanie właściwej atmosfery i odpowiednich warunków wychowawczych w środowisku dziecka.
- Zasada współpracy z rodziną: wspólne i spójne działania przedszkola/szkoły/placówki i domu w zakresie wspomagania rozwoju dziecka, z uwzględnieniem indywidualnej sytuacji.
Być może u progu nowego roku szkolnego, warto powrócić do literatury pedagogicznej, przypomnieć sobie podstawowe zasady dotyczące codziennej pracy, które służą uczniom, niezależnie od posiadanych lat pracy, doświadczenia i własnego profesjonalizmu. „Odświeżanie” wiedzy winno zaowocować refleksją indywidualną każdego z nas, jak i też zespołową – całej rady pedagogicznej – i przełożyć się na praktyczne działanie. Czego Czytelnikom tego tekstu i sobie – życzymy.