W jednym z ostatnich aktów prawnych Ministerstwo Edukacji i Nauki wprowadza możliwość organizacji dodatkowych zajęć specjalistycznych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Mogły się one rozpocząć już w pierwszych dniach marca i mogą być realizowane do 20 grudnia br. Co mieści się w określeniu „zajęcia specjalistyczne”? Oczywiście bez problemu kojarzymy zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne oraz rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne. Jednak część z nas zapomina o ogromnych możliwościach wsparcia naszych uczniów i wychowanków innymi zajęciami terapeutycznymi. Innymi czyli jakimi?
Pod tą nazwą kryją się różnorodne działania, które można dopasować do potrzeb psychofizycznych oraz możliwości rozwojowych i edukacyjnych uczniów.
Podajmy kilka przykładów tego typu zajęć terapeutycznych wraz z adresatami czyli określeniem grupy docelowej, mogącej wynieść korzyści we wszystkich sferach rozwoju – emocjonalnego, poznawczego, społecznego czy fizycznego.
Chyba najbardziej popularne zajęcia terapeutyczne to arteterapia. Termin ten składa się z dwóch części (bardziej widoczne jest to w języku angielskim: „art therapy”), co sugeruje, że jest to działanie bazujące na dwóch równoważnych elementach: sztuce (twórczości) i terapii. Arteterapia jest formą psychoterapii, która traktuje media artystyczne jako podstawowy sposób komunikacji. Czasami mówi się, że jest to terapia przez sztukę. Badania wykazały, że działania artystyczne dają większe pole do przepracowania własnych problemów w bezpiecznej atmosferze, rozwijając tym samym potencjał i kreatywność, ucząc rozpoznawania, nazywania i wyrażania własnych emocji oraz komunikowania się z otoczeniem w sposób asertywny, w szacunku do siebie i innych. Główne cele terapii przez sztukę można wymienić w 4 punktach:
- Dzięki procesowi twórczemu arteterapia może wpłynąć na wyrażenie, zrozumienie i nazwanie przez naszego ucznia emocji, które odczuwa.
- Terapia przez sztukę, a w szczególności metaforyzm sztuki, ma również za zadanie pomóc spojrzeć na swoje emocje, myśli, zachowania i sytuacje z innej perspektywy, ułatwiając wgląd i poszerzając samoświadomość.
- Analiza powstałych w procesie twórczym prac ma również na celu wspieranie w regulacji emocji, odnajdywanie własnego potencjału oraz naukę znajdowania najlepszych rozwiązań.
- Samo tworzenie wpływa na poczucie sprawczości, relaksację i odreagowanie napięć.
W przypadku uczestników nie ma znaczenia czy uczeń ma jakiekolwiek zdolności artystyczne czy ich nie posiada. Można prowadzić tę formę terapii indywidualnie lub grupowo. Zależnie od potrzeb arteterapia może przybierać różnorodne rodzaje: np. biblioterapia w oparciu literaturę; plastykoterapia czyli wszelkie formy wyrazu wykorzystujące rysunek czy rzeźbę; muzykoterapia czyli terapia z wykorzystaniem instrumentów muzycznych, nagrań.
Kolejne zajęcia, które można wykorzystać w celach terapeutycznych to kontakt ze zwierzętami. Temu celowi służą konie, psy czy alpaki – to w polskich realiach. Ale znamy też terapeutyczne skutki po świadomie realizowanych kontaktach z delfinami czy innymi zwierzętami. Każda z tych terapii ma swoją nazwę. I tak mówimy o hipoterapii czy dogoterapii zwanej też kynoterapią. Zazwyczaj możliwości tego typu działań znajdują się poza terenem szkoły – w stadninie koni, w fundacjach, stowarzyszeniach. Terapia z udziałem zwierząt, stanowi podstawową lub pomocnicza formą wspierania dzieci i młodzieży z różnorodnymi niepełnosprawnościami i deficytami rozwojowymi. Zwierzęta można tutaj nazwać terapeutami. Takiego towarzysza można dotykać, głaskać, przytulać, brać na ręce czy na kolana, a nawet całować. Łagodne dotykanie, głaskanie i masaż stymuluje wydzielanie endorfin, czyli naturalnych substancji przeciwbólowych. Pobudza także funkcje odpornościowe naszego organizmu i obniża poziom hormonów stresu. Zwierzęta działają na nas uspokajająco i rozluźniająco dlatego, że przyjmują nas bezkrytycznie takimi jakimi jesteśmy. Czynnik ten odgrywa istotne znaczenie w procesie terapii. Pomaga uczestnikom terapii zaakceptować siebie, takimi jakimi są. Psy, koty, konie czy delfiny zachowują się w sposób naturalny, co pozwala również zachowywać się w sposób naturalny i spontaniczny. Innym pozytywnym efektem kontaktu ze zwierzęciem jest radość jaką z niego czerpie uczestnik terapii. Zwierzęta są źródłem dobrego humoru, śmiechu i zabawy, a więc choćby z tego powodu to niezwykle cenne forma zajęć terapeutycznych dla dzieci i młodzieży.
Kinezyterapia to kolejna forma zajęć specjalistycznych mieszcząca się w określeniu „inne zajęcia terapeutyczne”. Rudolf Laban – twórca jednej z metod terapii ruchem napisał, że ruch jest przezroczystym opakowaniem naszych emocji, intencji, marzeń, nastawień. Celem głównym kinezyterapii jest przywrócenie lub utrzymanie całkowitej lub częściowej sprawności fizycznej. Stosując prawidłowo dobrane techniki i ćwiczenia można przywrócić prawidłową ruchomość w stawach, siłę i wytrzymałość mięśni, pobudzić i poprawić czynności ośrodkowego układu nerwowego, usprawnić pracę układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, korygować wady postawy i nieprawidłowe nawyki ruchowe oraz kształtować równowagę, rozwijać orientację przestrzenną oraz propriocepcję, czyli czucie głębokie własnego ciała. Wszystkie te funkcje prawidłowo rozwinięte stanowią podstawę szkolnego sukcesu. Tak więc kiznezyterapia – w różnych formach – z wykorzystaniem muzyki, tańca, specjalnych ćwiczeń, określonych ruchów wielokrotnie powtarzanych (z przyrządami lub bez) stanowi zarówno frapujący sposób spędzenia czasu, jak i daje konkretne efekty terapeutyczne.
Dalej można by wymienić balneoterapię, muzykoterapię, biblioterapię lub ergoterapię. Ponadto nie można odmówić terapeutycznego znaczenia działaniom teatralnym czy dramowych.
Jak się okazuje możliwości jest wiele.
I tylko od zaangażowania kadry, jej wiedzy – czasami dość specjalistycznej i wymagającej stałego doskonalenia, zależy w jakim stopniu potrzeby naszych uczniów zostaną zaspokojone.
