28 listopada 2023 r. zostały opublikowane wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Obywatelskich ICCS 2022. Inicjatorem i głównym organizatorem badania jest Międzynarodowe Stowarzyszenie Mierzenia Osiągnięć Szkolnych (IEA). W ICCS 2022 brały udział 22 kraje i 2 dodatkowe regiony. W Polsce badanie ICCS 2022 na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Nauki przeprowadził Instytut Badań Edukacyjnych (IBE).  Polski raport z badania  „Młodzi w demokracji. Wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Obywatelskich ICCS 2022” przygotował Zespół Badań Międzynarodowych odpowiedzialny za przeprowadzenie badania w  naszym kraju.

ICCS to największe badanie dotyczące edukacji obywatelskiej przeprowadzane w ósmym roku edukacji szkolnej. Głównym celem badania jest sprawdzenie, w jakim stopniu młodzi ludzie są przygotowania do pełnienia roli obywatela w demokratycznym kraju.

Uczniowie z Polski wykazali się bardzo wysokim poziomem  w zakresie wiedzy i rozumienia kwestii obywatelskich. Wyniki wyższe w tym obszarze osiągnęli nastolatkowie z Tajwanu i Szwecji. Badanie wykazało, że polscy ósmoklasiści bardzo dobrze radzą sobie z  zadaniami wymagającymi odtwarzania informacji na temat systemu demokratycznego, nieobce  im są obszary dotyczące instytucji, systemów i wartości obywatelskich. Słabej wypadły zadania związane z aktualnymi problemami i zagrożeniami współczesnego świata.

Wyniki polskich uczniów w porównaniu z innymi krajami są stosunkowo mało zróżnicowane – poziom umiejętności uczniów jest w Polsce wyrównany. Niewielkie są też różnice w wynikach szkół.

Bardzo ciekawe są opinie i postawy młodzieży dotyczące ważnych kwestii społecznych:

• około 3/4 ósmoklasistów jest dumnych, że mieszka w Polsce i uważa się za patriotów;
• w porównaniu z 2009 rokiem umocniło się poczucie identyfikacji z Europą i w 2022 roku jest powszechne;
• wśród ósmoklasistów dominuje połączenie polskiej tożsamości narodowej z tożsamością europejską i silną identyfikacją z Unią Europejską;
• polscy ósmoklasiści nie różnią się od rówieśników z innych krajów pod względem stosunku do demokracji – trzy czwarte z nich zgadza się ze stwierdzeniem, że „choć z demokracją mogą wiązać się różne problemy, jest to nadal najlepsza forma rządów dla Polski”;
• polscy uczniowie wyróżniają się pod względem negatywnej oceny funkcjonowania systemu politycznego – tylko co trzeci uważa, że „system polityczny w Polsce działa dobrze”;
• w porównaniu z uczniami z 20 krajów, polscy ósmoklasiści znajdują się wśród najbardziej nieufnych względem parlamentu, rządu, partii politycznych, ale także sądów czy policji;
• badani uczniowie rzadziej od rówieśników z innych krajów zakładają, że w przyszłości wstąpią do partii politycznej lub będą wspierać kampanię wyborczą kandydata w wyborach;
• tylko nieco ponad jedna trzecia ósmoklasistów wskazuje, że ludziom można ufać całkowicie lub w dużym stopniu. Między 2009 a 2022 rokiem liczba tych wskazań spadła aż o 22 pkt. proc., z 58% do 36%;
• niskie jest także zaufanie uczniów do szkół;
• największe zaufanie polskich ósmoklasistów budzą naukowcy (84% uczniów ufa im całkowicie lub w dużym stopniu). Polska znajduje się wśród krajów, w których młodzież darzy ludzi nauki najwyższym zaufaniem; 
• przeważająca większość ósmoklasistów w Polsce uznaje zasady równości płci, równości praw imigrantów i równości wszystkich grup etnicznych. W porównaniu z 2009 rokiem zwiększył się odsetek ósmoklasistów wyrażających zdecydowane poparcie dla tych zasad;
• wśród pięciu problemów wskazywanych najczęściej przez uczniów w Polsce jako duże zagrożenie dla przyszłości świata znalazły się cztery kwestie związane ze środowiskiem: zanieczyszczenie, niedobory wody, wymieranie gatunków roślin i zwierząt, a także zmiany klimatu;
• polscy ósmoklasiści są zgodni, że kraje powinny wspólnie działać na rzecz środowiska na świecie, chociaż różnią się w zakresie tego, na ile ta kwestia powinna być priorytetowa. Większość uznaje, że odpowiedzialność za działania na rzecz ochrony środowiska spoczywa także na jednostkach. Zaangażowanie polskich uczniów w działania na rzecz środowiska jest jednak umiarkowane. Niższa wydaje się też świadomość szerszych problemów środowiskowych na poziomie globalnym i świadomość innych wymiarów związanych ze zrównoważonym rozwojem niż środowiskowy.

Ponadto w raporcie informacje o zaangażowaniu obywatelskim młodych, ich zainteresowaniem kwestami politycznymi i społecznymi, aktywnością w szkole i poza szkołą. Uczniowie wypowiedzieli się również na temat relacji w szkole między uczniami oraz między uczniami a nauczycielami.

Poprzednie tego typu badanie z udziałem polskich uczniów odbyło się w 2009 roku. Najnowsze wyniki pokazuję, jakie zmiany w wiedzy, postawach i deklarowanych zachowaniach  obywatelskich polskiej młodzieży nastąpiły na przestrzeni ostatnich 13 lat.

Olga Wasilewska, krajowy koordynator badania ICCS 2022 z Instytutu Badań Edukacyjnych po ogłoszeniu raportu powiedziała: ,,Cieszy, że młodzież w Polsce utrzymuje wysoki poziom w zakresie wiedzy i rozumienia kwestii obywatelskich obserwowany we wcześniejszych badaniach edukacji obywatelskiej. Badanie pokazuje też, że są obszary, w których polscy uczniowie wypadają nieco słabiej – dotyczy to np. zagadnień związanych ze zrównoważonym rozwojem czy krytyczną oceną informacji. Niepokoi niski poziom zaufania ósmoklasistów – do ludzi, do instytucji publicznych czy samych szkół, widoczny też we wcześniejszych badaniach młodzieży i dorosłych. Jest to ważne wyzwanie dla przyszłości demokracji i ładu społecznego w Polsce’’

Źródło:

• „Młodzi w demokracji. Wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Obywatelskich ICCS 2022”
• ibe.edu.pl
• edukacja.gov.pl