W uzasadnieniu projektu rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy programowej (przedszkole, szkoły podstawowe i ponadpodstawowe) zaznaczono, że w podstawie programowej  dodano wymóg dotyczący stosowania w pracy z uczniami założeń uniwersalnego projektowania. Projektodawcy zaznaczyli, że proponowane zmiany związane z wdrożeniem metodyki projektowania uniwersalnego oraz racjonalnych usprawnień mają na celu dostarczenie nauczycielom konkretnych rozwiązań w zakresie pracy z uczniami w sposób uwzględniający zróżnicowanie ich potrzeb edukacyjnych, w tym wynikających z niepełnosprawności. Metodyka projektowania uniwersalnego pozwala redukować bariery w dostępie do treści edukacyjnych w procesie nauczania – uczenia się oraz ograniczeń w wykazywaniu się przez uczniów posiadaną wiedzą i umiejętnościami.

Uniwersalne Projektowanie w Edukacji (Universal Desing for Learning UDL) to podejście, które ma na celu tworzenie odpowiednich warunków dla wszystkich uczniów, biorąc pod uwagę, że różnice w rozwoju i różnorodne uzdolnienia wpływają zarówno na sposób, w jaki są oni przetwarzać i rozumieć informacje. W szkole są uczniowie z niepełnosprawnościami, z trudnościami w czytaniu, pisaniu, liczeniu, ze spektrum autyzmu, afazją, z trudnościami wynikającymi z różnic kulturowych, o różnym stanie zdrowia i możliwości psychofizycznych. Nie ma dwóch uczniów, którzy myślą w ten sam sposób, posiadają takie same style uczenia się, zdolności, zainteresowania.

Termin ,,projektowanie uniwersalne’’ pojawił się w latach 80. ubiegłego wieku w Stanach Zjednoczonych i początkowo odnosił się wyłącznie do zasad tworzenia takich rozwiązań architektonicznych, które umożliwiałyby osobom niepełnosprawnym wygodne korzystanie z przestrzeni publicznej, miejsc pracy i mieszkań. Jego twórcy, amerykańskiemu architektowi, przyświecała wizja organizowania i tworzenia otoczenia, które nie będzie nikogo wykluczało, czyli nie będzie przeznaczone np.: dla poruszających się na wózku czy niewidomych, lecz dla wszystkich. Architekt R. Mace wyszedł z założenia, że im bardziej uniwersalne będą obiekty, tym więcej osób będzie mogło z nich skorzystać, będą tym samym bardziej użyteczne, ale też bardziej ekonomiczne. Definicja projektowania uniwersalnego, stworzona przez Ronalda Mace’a i następnie rozwinięta przez Centrum Universal Design przy North Carolina State University, a obecnie zamieszczona w art. 2 Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnością brzmi: „Uniwersalne projektowanie oznacza projektowanie produktów, środowiska, programów i usług w taki sposób, by były użyteczne dla wszystkich, w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania”. Zgodnie z zapisami Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych oraz Konstytucji RP, każdy ma prawo do równego traktowania i partycypacji w życiu społecznym. Wrażliwość na potrzeby innych członków społeczności i poznanie ich oczekiwań staje się obecnie podstawą rozwoju społeczno-gospodarczego. Konieczne jest więc wprowadzenie innowacyjnych produktów i usług, które uwzględniałyby różnorodne potrzeby odbiorcy w zakresie mobilności i percepcji.

Celem projektowania uniwersalnego powinny być takie wartości jak m.in.: komfort, wiedza, zrozumienie, dobrostan, integracja społeczna czy personalizacja.

 Z czasem termin ,,projektowanie uniwersalne’’  zaczęto odnosić także do uczenia się. Zwrócono uwagę, że tak należy projektować usługi i produkty edukacyjne: programy nauczania, karty pracy, ćwiczenia, teksty, scenariusze, by mogły zostać wykorzystane przez jak największą grupę odbiorców bez potrzeby szczegółowych dostosowań. Będą te usługi i produkty bardziej humanistyczne, dostępne, tańsze. UDL to działanie mające na celu zbudowanie optymalnego środowiska edukacyjnego dla każdego ucznia. Koncepcja kładzie nacisk na różnorodność  i na włączanie.

W projektowaniu uniwersalnym w edukacji konsekwentnie stosuje się następujące zasady:

• zapewnienie różnorodnych sposobów przekazu informacji w czasie zajęć edukacyjnych;
• zapewnienie uczniowi różnorodnych form ekspresji i prezentowania wiedzy i kompetencji;
• zapewnienie różnorodnych form zaangażowania i motywowania ucznia do pracy.

Zawarty w nowelizacji rozporządzenia wymóg stosowania w pracy z uczniami założeń uniwersalnego projektowania bez przygotowania metodycznego nauczycieli  może okazać się trudny do wdrożenia. Uniwersalne projektowanie w procesie uczenia się nie jest jeszcze w naszym systemie edukacyjnym powszechne i  nie wystarczy popularyzowanie samej idei, aby realizować proces dydaktyczny pracy z uczniem w oparciu o jego założenia.

Nowelizacja rozporządzenia jest ciągle na etapie projektu.

Źródło:

• niepełnosprawni.gov.pl
• kidsview.pl
• ibe.edu.pl
• forsal.pl