Polskie dzieci mają pierwszy kontakt ze smartfonem średnio w wieku 2 lat i 2 miesięcy, a własny telefon z dostępem do internetu otrzymują już w wieku 8 lat i 5 miesięcy. Od tego momentu ekran staje się ich codziennością – miejscem nauki, rozrywki i relacji. Z przytoczonych danych wynika, że dzieci (7–12 lat) w dni powszednie korzystają intensywnie ze smartfonów między 15.00 a 20.00, natomiast w weekendy są online od godziny 8.00. Grupa wiekowa 13 – 18 lat w dni powszednia największą aktywność przejawia między 15.00 a 22.00, kulminacja ma miejsce między 19.00 a 21.00, w weekendy korzystanie jest intensywne, szczególnie w godzinach 10.00 a 22.00. Dla młodych ludzi media społecznościowe stały się nie tylko narzędziem rozrywki, ale także środkiem kształtowania tożsamości. Młodzi ludzie poznają się, komunikują i grają w społecznościach online. To z pewnością kształtuje sposób myślenia, emocje i relacje społeczne w sposób odmienny niż w przypadku poprzednich pokoleń. Jean Twenge – autorka książki ,,iGen. Dlaczego dzieciaki dorastające w sieci są mniej zbuntowane, bardziej tolerancyjne, mniej szczęśliwe – i zupełnie nieprzygotowane do dorosłości – i co to oznacza dla nas wszystkich’’ – nazwała pokolenie urodzone na przełomie wieków iGen (od ang. internet generation). Wychowani w cyfrowym świecie, młodzi ludzie spędzają swoje dzieciństwo ze smartfonem w ręku, a ich życie jest zdominowane przez gwałtownie rosnącą popularność mediów społecznościowych. Beata Krzywosz-Rynkiewicz w publikacji ,,Młodzi w świecie technologii cyfrowych. Diagnoza zagrożeń i przewodnik po dobrych praktykach dla nauczycieli i wychowawców dzieci i młodszych nastolatków.’’ wskazuje wyzwania dla nauczycieli i wychowawców. Należą do nich:
- różnica pokoleniowa i niezrozumienie cyfrowej socjalizacji iGen;
- technologiczna asymetria – młodzi jako ,,cyfrowi tubylcy’’, dorośli jako ,,cyfrowi imigranci’’;
- niedopasowanie klasycznej wiedzy o rozwoju do realiów cyfrowych;
- szybkie tempo zmian i brak czasu na refleksję;
- brak systemowego wsparcia edukacji cyfrowej i zdrowia psychicznego;
- trudności w budowaniu autorytetu.
W przewodniku zaprezentowane zostały zagrożenia wynikające z technologii cyfrowych:
- uzależnienie od mediów społecznościowych;
- ryzyko stresu cyfrowego i zaburzeń regeneracji, w tym snu;
- zagrożenia dla uczenia się i efektywnego przetwarzania bodźców;
- zagrożenia dla obrazu siebie;
- zagrożenia dla zdrowia psychicznego, takie jak kryzysy tożsamości, samookaleczenia czy zaburzenia odżywiania;
- zagrożenie deziformacją;
- zagrożenia i możliwości związane z AI
oraz mechanizmy psychologiczne np.:
- układ nagrody przeważa nad niedojrzałą korą przedczołową – impulsywność, pragnienie aprobaty rówieśniczej, trudności z samoregulacją;
- odzwierciedlanie wzorców zachowań z sieci, nadwrażliwość na ocenę, dostęp do niebezpiecznych treści;
- porównania społeczne, efekt selfie, zniekształcona percepcja twarzy, obniżenie samooceny
oraz przykłady dobrych praktyk, np.:
- wychowanie antydopaminowe – rodzinny plan zarządzania mediami cyfrowymi;
- jak efektywnie wykorzystać technologie cyfrowe w edukacji: AI i rozwijanie krytycznego myślenia;
- jak przeciwdziałać manipulacji i dezinformacji: np.: edukacja medialna, gry edukacyjne, analiza mechanizmów propagandy i fejków.
,,Technologia sama w sobie nie jest ani dobra, ani zła. To, jaki wpływ wywiera na młodych ludzi, zależy przede wszystkim od tego, w jaki sposób jest wykorzystywana. Dlatego tak ważne jest, aby mieć przemyślaną strategię, która łączy profilaktykę, edukację i budowanie relacji. Tylko wtedy technologia – zamiast być źródłem zagrożeń – może stać się narzędziem wspierającym rozwój dziecka.’’ – tak brzmią ostatnie zdania publikacji, ważnej lektury dla nauczycieli i wychowawców.
Źródło:
- Krzywosz-Rynkiewicz, B. (2025). Młodzi w świecie technologii cyfrowych. Diagnoza zagrożeń i przewodnik po dobrych praktykach dla nauczycieli i wychowawców dzieci i młodszych nastolatków. Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy
- ibe.edu.pl
- Jean Twenge ,, Dlaczego dzieciaki dorastające w sieci są mniej zbuntowane, bardziej tolerancyjne, mniej szczęśliwe – i zupełnie nieprzygotowane do dorosłości – i co to oznacza dla nas wszystkich’’ Smak Słowa 2023
