Istotę koncepcji projektowania uniwersalnego najdokładniej oddaje siedem zasad opisujących właściwości produktów i otoczenia tak, aby mogły być one użytkowane w równym stopniu przez wszystkich członków społeczeństwa:

• równe możliwości wykorzystania – projekt jest dostępny i w równym stopniu aplikowalny przez osoby o zróżnicowanych możliwościach;
• elastyczność użycia – projekt uwzględnia szerokie spektrum indywidualnych preferencji użytkowników (np. sposób używania, tempo działania itd.;)
• intuicyjność w obsłudze – projekt jest łatwy w obsłudze dla wszystkich, niezależnie od poziomu doświadczenia i zakresu umiejętności użytkowników;
• dostępność percepcyjna – projekt zakłada wielość kanałów przekazu tak, żeby przepływ informacji do użytkownika był skuteczny;
• tolerancja na błędy – konstrukcja projektu minimalizuje skutki przypadkowych lub nieprawidłowych działań;
• niski poziom wysiłku fizycznego – podczas użytkowania, produkt ogranicza wysiłek fizyczny oraz zbędne czynności;
• odpowiednie wymiary i przestrzeń – projektowany produkt może być używany przez osoby o różnej posturze ciała, a także przez użytkowników o ograniczonej mobilności.

Koncepcja została stworzona przez amerykańskiego architekta Ronalda Mace’a i początkowo odnosiła się do projektowania architektonicznego.

W latach 90. ubiegłego wieku zaczęto używać określenia „projektowanie uniwersalne w nauczaniu” (UDL, Universal Design for Learning). UDL jest modelem opracowywania procesu nauczania w taki sposób, aby uwzględniał on potrzeby jak najbardziej zróżnicowanych grup odbiorców. Uniwersalne projektowanie zajęć to droga do zaspokajania zróżnicowanych potrzeb edukacyjnych. Proponowane przez autorów projektowania uniwersalnego rozwiązania dążące do zapewnienia uczestnictwa i integracji powinny opierać się na przyjęciu następującego przekonania: te same szanse dla wszystkich –  każdy uczeń, bez względu na poziom sprawności, stan zdrowia, styl uczenia się, znajomość języka czy posiadane doświadczenia społeczne i kulturowe, powinien mieć równy dostęp do programów, materiałów i aktywności szkolnych.

Uniwersalne projektowanie w nauczaniu wymaga stosowania różnorodnych i elastycznych metod:

• prezentacji informacji lub umożliwienia dostępu do nich  – czego uczymy;
• planowania i wykonywania zadań – jak uczymy;
• angażowania uczniów w proces uczenia się – dlaczego uczymy.

Nauczyciel, realizując proces dydaktyczny, te trzy wymienione aspekty przekłada na następujące działania:

• stosuje różne metody prezentowania informacji i zapewnienia wsparcia;
• dostarcza uczącym się alternatywnych sposobów prezentowania swoich umiejętności i wiedzy;
• wykorzystuje zainteresowania uczniów przy wyborze treści i narzędzi edukacyjnych, motywuje uczniów poprzez dostosowywanie poziomu wyzwań.

We  wprowadzeniu do publikacji ,,Projektowanie uniwersalne w edukacji. Poradnik dla nauczycieli i nauczycielek’’  dostępnej na stronie Instytutu Badań Edukacyjnych zapisano, że w  założeniu autorów, ma on ,,na celu przedstawienie podstawowych założeń UDL i ukazanie zasadności ich stosowania w kontekście prawa o dostępności, a przede wszystkim ma stanowić pomoc dla Ciebie, Nauczycielko i Nauczycielu, w zrozumieniu istoty projektowania uniwersalnego w edukacji i wskazaniu ścieżek, które pozwolą na wprowadzenie UDL do praktyki nauczania’’.

 Autorzy Poradnika omawiają UDL, podają przykłady i sposoby wdrażania założeń projektowania uniwersalnego, udostępniają przykładowe scenariusze lekcji, podają dobre przykłady szkół zagranicznych, zamieszczają obszerną bibliografię oraz przydatne linki, poradniki, przewodniki, publikacje.

Źródło:

• frse.org.pl
• ibe.edu.pl
• umcs.pl
• uw.edu.pl
• Chomicz D., Prokopiak A. ,,Koncepcja projektowania uniwersalnego w edukacji’’ Szkoła Specjalna 1/2021 str. 28 – 38
• Bełza-Gajdzica, M., Ciborowski, M., Knopik, T., Nosowicz, E., Rodzewicz, J.A. (2024). Projektowanie uniwersalne w edukacji. Poradnik dla nauczycieli i nauczycielek. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.